काठमाडौं । कार्बन उत्सर्जन घटाउने एक प्रमुख समर्थकका रूपमा चिनिने बिल गेट्सले जलवायु परिवर्तनका विषयमा ‘महाविनाशकारी’ धारणा राख्ने अभियन्ता समुदायलाई कडा धक्का दिँदै एउटा महत्वपूर्ण लेख प्रकाशित गरेका छन्।
मंगलबार प्रकाशित उक्त लेखमा उनले जलवायु परिवर्तनविरुद्धको लडाइँबाट स्रोतसाधनहरू अन्यत्र सार्नुपर्ने तर्क गरेका छन्। यो भनाई उनी आफ्नै यसअघिको दाबीभन्दा विपरीत रहेको बताइएको छ ।
गेट्सले विश्वका परोपकारीहरूले जलवायु परिवर्तनमा भन्दा बढी रोग र भोकमरी रोकथाम गर्ने प्रयासहरूमा लगानी बढाउनुपर्ने गर्क गरेका छन् ।
उनले जलवायु परिवर्तनले मानवतालाई पूर्ण रूपमा समाप्त पार्न नसक्ने र शून्य कार्बन उत्सर्जन हासिल गर्ने विगतका प्रयासहरूले वास्तविक प्रगति गरेकाले अब स्रोतको प्राथमिकता बदल्नुपर्ने तर्क गरेका छन् ।
तर, गेट्सले जलवायु परिवर्तनविरुद्धको विगतको लगानी गलत ठाउँमा भएको र धेरै राम्रो पैसा महँगा र शंकास्पद प्रयासहरूमा लगाइएको बताए।
तत्कालको पीडा बढी महत्वपूर्ण
जलवायु परिवर्तनविरुद्धको लगानी जारी रहनुपर्ने बताए पनि गेट्सले राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले युएसएआईडीमा गरेको कटौतीले अझ बढी जरुरी समस्या खडा गरेको बताए । उनले ट्रम्पको कदमले भोकमरी तथा जीवन जोखिममा पार्ने रोकथाम गर्न सकिने रोगहरूसँगको लडाइँमा विश्वव्यापी रूपमा दीर्घकालीन क्षति पुर्याउने खतरा रहेको तर्क गरे।
ट्रम्प प्रशासनले विभिन्न देशहरूलाई खाना र औषधि उपलब्ध गराउन वार्षिक ८ अर्ब डलर सहयोग गर्दै आएको युएसएआईडी बन्द गरिदिएको थियो।
‘जलवायु परिवर्तन, रोग र गरिबी सबै प्रमुख समस्या हुन्,’ गेट्सले लेखेका छन्, ‘उनीहरूले निम्त्याएको पीडाको अनुपातमा हामीले समाधान गर्नुपर्छ।’
ट्रम्प प्रशासनको कोष कटौतीले अलपत्र पारिएका ती प्रयासहरूलाई सहयोग गर्न तत्काल र ठूलो लगानी तथा स्रोतसाधन केन्द्रित गर्न आवश्यक भएको गेट्सको तर्क छ।
गेट्स लेख्छन्, ‘यद्यपि विशेषगरी गरिब देशका मानिसहरूका लागि जलवायु परिवर्तनले गम्भीर परिणाम ल्याउनेछ । यसले मानवताको अन्त्य भने गर्ने छैन।’
उनले थपे, ‘उत्सर्जन र तापक्रम परिवर्तनभन्दा पनि बढी महत्त्वपूर्ण मापनमा ध्यान केन्द्रित गर्ने यो अवसर हो: जीवन सुधार गर्नु। हाम्रो मुख्य लक्ष्य पीडा रोक्नु हुनुपर्छ, विशेष गरी विश्वका सबैभन्दा गरिब देशहरूमा कठिन परिस्थितिमा बाँचिरहेका मानिसहरूको।’
आगामी कोप-३०अघि गेट्सको ‘रिभर्सल’
गेट्सको यो चकित पार्ने लेख अर्को महिना हुने जलवायु परिवर्तनसँग जुध्न केन्द्रित विश्वव्यापी शिखर सम्मेलन कोप ३० अघि आएको हो।
गेट्सले आफ्नो नयाँ अडान विगतका अडानहरूको उल्टो नभएको दाबी गरेका छन्। उनले मंगलबारको लेखमा विश्वले शून्य कार्बन उत्सर्जन हासिल गर्ने विगतका प्रयासहरूलाई निरन्तर समर्थन गर्नुपर्ने बताए।
यद्यपि, गेट्सले सीएनबीसीका एन्ड्रयू रस सोर्किनसँगको एक अन्तर्वार्तामा जलवायु लगानीबाट पछि हट्नु ‘ठूलो निराशा’ भए तापनि यो आवश्यक कदम भएको बताए।
यो भनाइ गेट्सले केही वर्षअघि शुद्ध ऊर्जा व्यवसाय र लोबी समूहहरू लगायत आफ्नो परोपकार केन्द्रित गरेको क्षेत्रभन्दा फरक छ।
उदाहरणका लागि, सन् २०२३ को ब्रेकरु थ्रु इनर्जीको एउटा लेख (जुन पछि हटाइएको थियो) मा गेट्सले विश्वभरका अधिकांश मानिसहरू जलवायु परिवर्तनको प्रभावसँग संघर्ष गरिरहेको र यो भावना ‘अत्यधिक’ हुन सक्ने भएकाले ‘अभूतपूर्व’ स्तर र गतिमा प्रतिक्रिया दिन आवश्यक रहेको बताएका थिए।
आलोचकहरूले के भने ?
केही आलोचकहरूले गेट्सको यो परिवर्तनलाई गलत द्विविभाजन भनेका छन् ।
‘झूटो द्विविभाजन’ एक प्रकारको तार्किक भ्रम हो। यो भ्रम तब उत्पन्न हुन्छ जब कसैले कुनै जटिल परिस्थितिलाई केवल दुईवटा मात्र विकल्प रहेको रूपमा प्रस्तुत गर्छ, जबकि वास्तवमा तेस्रो वा अन्य धेरै सम्भावित विकल्पहरू पनि उपलब्ध हुन्छन्। यसलाई ‘कालो वा सेतो भ्रम’ पनि भनिन्छ।
गेट्सले अहिले जसलाई प्राथमिकता दिने भनिरहेका छन्, तीमध्ये ठूलो मात्रामा पीडा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा जलवायु परिवर्तनकै कारण उत्पन्न भएका हुन्।
वुडवेल क्लाइमेट रिसर्च सेन्टरकी वरिष्ठ वैज्ञानिक जेनिफर फ्रान्सिसले सीएनएनसँग भनिन्, ‘मानवहरू लचिलो हुन्छन्, र अर्बौं डलरको विपत्तिहरू अझ बारम्बार र विनाशकारी हुँदै गए पनि, मानवहरू पृथ्वीको सतहबाट मेटिने छैनन्।’
उनको भनाइ छ, लगानीलाई ‘रोग’ (अर्थात्, तापक्रम बढाउने ग्यासहरूको उत्सर्जन) निको पार्नमा निरन्तर केन्द्रित गर्नुपर्छ। यसका साथै, ‘लक्षणहरूको उपचार’ (अर्थात्, जलवायु परिवर्तनले निम्त्याएका असरहरू) जस्तै: स्वास्थ्य र भोकमरी सुधार गर्ने, पूर्वाधारलाई बलियो बनाउने, र पारिस्थितिक प्रणालीको संरक्षण गर्ने कार्यमा पनि ध्यान दिनुपर्छ।
अरूहरूले भने गेट्सले अझ व्यापक कुरालाई बेवास्ता गरिरहेको विश्वास गरेका छन् ।
पेन सेन्टर फर साइन्स, सस्टेनेबिलिटी एन्ड द मिडियाका निर्देशक माइकल मानले भने, ‘विकासशील राष्ट्रहरूका लागि जलवायु सङ्कटभन्दा ठूलो अरू कुनै खतरा छैन। उहाँले यो सबै उल्टो बुझ्नुभएको छ।’
