काठमाण्डौं, २३ भदौ ।
सुरक्षा घेरा तोडेर बानेश्वरस्थित संसद भवन भित्र पसेका जेन जी प्रदर्शकारीहरुलाई तितरबितर गर्न प्रहरी अश्रुग्याँससंगै हवाई फायर गरेको छ ।
प्रहरीले अश्रुग्याँस र हवाई फायर गरेपछि जेन जी प्रर्दशनकारीहरुको भागदौड भएको छ ।
केहीबेर अघि प्रदर्शनकारीहरु बानेश्वरको निषेधित क्षेत्र तोडेर संसद भवन भित्र पसेका थिए ।
काठमाण्डौं, २३ भदौ ।
निषेधित क्षेत्र तोडेर अघि बढेका जेन- जीहरु वानेश्वरस्थित संसद भवन भित्र छिरेका छन् । उनीहरु प्रहरीको घेरा तोडेर संसद भवन भित्र प्रवेश गरेका हुन् ।
सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्महरु बन्द गरेको विरोधमा काठमाण्डौंको माईतीघरबाट निस्किएको जेन जीको जुलुस बानेश्वरको निषेधित क्षेत्र तोडेर अघि बढेको थियो । त्यसपछि जुलुस संसद भवन भित्र छिरेको हो ।
प्रहरीले जेन -जीको जुलुलाई बानेश्वरमा ब्यारिकेड राखेर रोकेको थियो। हजारौको संख्यामा रहेका प्रदर्शकाकारीहरु प्रहरीको ब्यारिकेड तोडेर अघि बढेका हुन् ।
निषेधित क्षेत्र तोडेर अघि बढेका प्रदर्शनकारीहरुले सरकारको विरोधमा चर्का नारा लगाईरहेका छन् । प्रदर्शनकारीका छाती र पिठ्युमा सरकार विरोधी नारा लेखिएका प्ले कार्डहरु छन् ।
उनीहरुले स्वतन्त्र आवाज, हाम्रो अधिकार, ‘जेन-जी पुस्ता चिच्याउँछ, भ्रष्टहरुलाई गिज्याउँछ’, असन्तुष्टि चरम छ, नेताको गोजी गरम छकता हिडेको ट्याक्स लुटेर लगायतका नारा लेखिएका प्लेड कार्ड बोकेका छन् ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका बिरुद्ध चर्को नारावाजी गरिरहेका प्रदर्शनकारीहरुले भ्रष्टाचारको अन्त्य, पुराना नेताहरुले सत्ता छोड्नु पर्ने माग राखेका छन् ।
जेन जीको आन्दोलनलाई काठमाण्डौं महानगरका मेयर बालेन्द्र साह, विद्युत प्राधिकरणका पूर्व प्रमुख कार्यकारी अधिकृत कुलमान घिसिङ र थुप्र्रै कलाकारहरुले समर्थन गरेका छन् ।
Processing…x
काठमाण्डौं, २३ भदौ ।
सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्महरु बन्द गरेको विरोधमा काठमाण्डौंको माईतीघरबाट निस्किएको जेन जीको जुलुस बानेश्वरको निषेधित क्षेत्र तोडेर अघि बढेको छ ।
प्रहरीले जेन -जीको जुलुलाई बानेश्वरमा ब्यारिकेड राखेर रोकेको थियो। हजारौको संख्यामा रहेका प्रदर्शकाकारीहरु प्रहरीको ब्यारिकेड तोडेर अघि बढेका हुन् ।
निषेधित क्षेत्र तोडेर अघि बढेका प्रदर्शनकारीहरुले सरकारको विरोधमा चर्का नारा लगाईरहेका छन् । प्रदर्शनकारीका छाती र पिठ्युमा सरकार विरोधी नारा लेखिएका प्ले कार्डहरु छन् ।
उनीहरुले स्वतन्त्र आवाज, हाम्रो अधिकार, ‘जेन-जी पुस्ता चिच्याउँछ, भ्रष्टहरुलाई गिज्याउँछ’, असन्तुष्टि चरम छ, नेताको गोजी गरम छकता हिडेको ट्याक्स लुटेर लगायतका नारा लेखिएका प्लेड कार्ड बोकेका छन् ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका बिरुद्ध चर्को नारावाजी गरिरहेका प्रदर्शनकारीहरुले भ्रष्टाचारको अन्त्य, पुराना नेताहरुले सत्ता छोड्नु पर्ने माग राखेका छन् ।
जेन जीको आन्दोलनलाई काठमाण्डौं महानगरका मेयर बालेन्द्र साह, विद्युत प्राधिकरणका पूर्व प्रमुख कार्यकारी अधिकृत कुलमान घिसिङ र थुप्र्रै कलाकारहरुले समर्थन गरेका छन् ।
.jpg)
काठमाण्डौं, २३ भदौ ।
सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्महरु बन्द गरेको विरोधमा काठमाण्डौंको माईतीघरबाट निस्किएको जेन -जीको जुलुस बानेश्वर पुगेको छ ।
प्रहरीले जेन -जीको जुलुलाई बानेश्वरमा ब्यारिकेड राखेर रोकेको छ । प्रदर्शका कारण सडक अवरुद्ध भएको छ ।
प्रदर्शनकारीहरुले सरकारको विरोधमा चर्का नारा लगाईरहेका छन् । प्रदर्शनकारीका छाती र पिठ्युमा सरकार विरोधी नारा लेखिएका प्ले कार्डहरु छन् ।
उनीहरुले स्वतन्त्र आवाज, हाम्रो अधिकार, ‘जेन-जी पुस्ता चिच्याउँछ, भ्रष्टहरुलाई गिज्याउँछ’, असन्तुष्टि चरम छ, नेताको गोजी गरम छकता हिडेको ट्याक्स लुटेर लगायतका नारा लेखिएका प्लेड कार्ड बोकेका छन् ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका बिरुद्ध चर्को नारावाजी गरिरहेका प्रदर्शनकारीहरुले भ्रष्टाचारको अन्त्य, पुराना नेताहरुले सत्ता छोड्नु पर्ने माग राखेका छन् ।
जेन जीको आन्दोलनलाई काठमाण्डौं महानगरका मेयर बालेन्द्र साह, विद्युत प्राधिकरणका पूर्व प्रमुख कार्यकारी अधिकृत कुलमान घिसिङ र थुप्र्रै कलाकारहरुले समर्थन गरेका छन् ।
काठमाण्डौं, २३ भाद्र
स्कुल कलेज जान छोडेर जेन-जी पुस्ता सरकार विरोधी आन्दोलनमा माईतीघर मण्डलामा जम्मा भएका छन् ।
पूर्व निर्धारित कार्यक्रम अनुसार माईतीघर मण्डलामा जेन जी जम्मा हुने क्रम तिव्र भएको छ । सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्म बन्द गर्ने सरकारको निर्णयको विरोधमा जेन-जी सडकमा उत्रिएका हुन् ।
माईतीघर मण्डलामा जम्मा भएका युवाहरु त्यहाँबाट बानेश्वरस्थित एभरेष्ट होटलसम्म मार्च पास गर्नेछन् ।
माईतीघर मण्डलामा जम्मा भएका उनीहरुले स्वतन्त्र आवाज, हाम्रो अधिकार, ‘जेन-जी पुस्ता चिच्याउँछ, भ्रष्टहरुलाई गिज्याउँछ’, असन्तुष्टि चरम छ, नेताको गोजी गरम छकता हिडेको ट्याक्स लुटेर लगायतका नारा लेखिएका प्लेड कार्ड बोकेका छन् ।
जेन जीको आन्दोलनलाई काठमाण्डौं महानगरका मेयर बालेन्द्र साह, विद्युत प्राधिकरणका पूर्व प्रमुख कार्यकारी अधिकृत कुलमान घिसिङ र थुप्र्रै कलाकारहरुले समर्थन गरेका छन् ।
यतिबेला नेपाली सञ्चार माध्यम र सामाजिक सञ्जाल जेन–जीमय भएको छ । जेन–जीले आज काठमाण्डौंको माईतीघरबाट एभरेष्ट होटलसम्म मार्चपास आयोजना गर्दैछ । यो उद्घोषले सत्ताको सातो गएको छ ।
जेन–जी के हो ?
सन १९९१ मा प्रकाशित क्यानडाली लेखक डग्लस कोपल्याण्डको उपन्यास, जेनरेसन एक्स ः टेल्स फर एक्सलरेटेड कल्चरमा १९६५ देखि १९८० को बीचमा जन्मिएको पुस्ता, जसलाई जेनरेशन एक्सका रुपमा परिभाषित गरिएको छ, त्यसमा त्यही पुस्ताका तीन वटा साथीको मनोविज्ञान, बैकिल्पक जीवनशैली, असन्तुष्टि र परिवर्तकारी सोचको चर्चा छ । त्यही उपन्यासपछि विभिन्न समयमा जन्मिएका पुस्तालाई एक्स, वाई र जेड बर्गमा राख्न थालिएको हो ।
सन् १९४६ देखि १९६४ सम्मको पुस्तालाई बेबी वुमर्स भनिन्थ्यो । १९६५ देखि ८० को पुस्तालाई जेनरेसन एक्स भनिन थालियो । १९८१ देखि १९९६ सम्मको पुस्तालाई मिलिनियल्स तथा जेनरेशन वाई भनियो । र, १९९७ देखि २०१३ सम्मको पुस्तालाई जेनरेशन जेड । जसलाई छोटकरीमा जेएन–जी भनिन्छ । १९९७ मा जन्मिएको शिशु अहिले २८ वर्षको भयो । २०१३ भन्दा पहिले तर १९९७ पछि जन्मिएको पुस्तालाई जेन जी भनिएकोले यो समूहमा १६ देखि २८ वर्षका युवाहरु पर्छन् । नेपालमा जेन–जीको संख्या कुल जनसंख्याको ३३ प्रतिशत रहेको छ ।
अल्फावेटका आधारमा एकपछि अर्को पुस्तालाई क्रमश : एक्स, वाई र जेड भनिएको हो । यद्यपि जेड पछिको पुस्तालाई अंग्रेजी वर्णमालाको पहिलो अल्फावेट ए ले सम्बोधन गरेर जेनरेशन अल्फा भनिएको छ । जुन २०१३ पछि जन्मिएका बच्चाहरूलाई जनाउँछ ।
सानो उमेरदेखि नै इन्टरनेट, स्मार्टफोन, र सामाजिक सञ्जालमा हुर्किएको जेन–जी डिजिटल पुस्ता हो । जो प्रविधिमा पोख्त छ ।
ग्याजेटसंगै हुर्किएको यो पुस्ताको राजनीतिमा त्यतिबिधि चासो थिएन । बस्, उसलाई कसैले डिष्टर्व नगरोस, उ यत्ति चाहन्थ्यो । एन्ड्रोईड हुदै आईफोन मोवाईलसम्म जेन–जीको सहज पहूँच भयो । यस कारण यो पुस्ता कही मोवाईल र ग्याजेटको अम्मलले कामै नलाग्ने त हुदैन, यस्तो आशंका र चिन्ता नगरिएको होईन ।
पछिल्लो दुई दशकमा विश्वमा दु्रततर गतिमा सूचना प्रविधिको विकास भयो । जेन–जीको हुर्काई र विकास नोकियादेखि आईफोन जस्तै दु्रत गतिमा भयो ।
पुरानो पुस्ताको भन्दा उसको सोच त्यस कारण पनि फरक छ । र, सोच्ने शैली आईफोनको सिरिज जस्तै । त्रिभुवन विमानस्थलमा हरेक दिन विदेशिनेको भीड । भ्रष्ट व्यवस्था । कामचोर कर्मचारी । मैमत्त शासक । अदालत र अख्तियार । तिनका निर्णय । यी सबै जेन–जीले चनाखो भएर हेरिरहेको थियो । भ्रष्टाचार, विभेद, असमानताले उसलाई घोचिरहेको थियो । तर उ चुप थियो । यतिबेला उ जागेको छ ।
दमन अति भयो भने बन्द ओठ बोल्न थाल्छन् । सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्ममाथि बन्देज लगाउने सरकारको निर्णयले उसलाई आहत बनायो । उ जाग्यो । उठ्यो । अव कुर्लिनेछ, शासकका विरुद्ध ।
जेन–जी पुस्ता अधैर्य छ । यो पुस्ता परिवर्तन होस वा उपलब्धी, त्यसका लागि पर्खिने पक्षमा छैन् । न त यो पुस्ता बिगतबाट जे जे हुदै आयो, त्यसलाई चुपचाप सहने पक्षमा त झन छदै छैनन् । यो पुस्ताभित्र असिमित जिज्ञासा छन् । त्यतिकै कौतुहलता पनि । र छ, सरकारप्रति आक्रोश ।
भई हाल्ला । ठिकै त छ नि । विस्तारै हुने कुरा हो । एकै पटक सबै कुरा कहाँ सम्भव छ ? के को हतार ? सुधार हुदै गएको त छ नि । जेन–जी पुस्ता यस्ता तर्कमा चुप लाग्ने पक्षमा छैन् ।
सत्तामा बसेकाहरु भन्छन्, राजाको पालामा भन्दा गणतन्त्रमा कति धेरै विकास भएको छ । जेन–जीलाई परिवर्तन तत्काल चाहिएको छ । सुधार तत्काल चाहिएको छ ।
जेन–जीले राजतन्त्र भोगेन् । त्यसैले उसलाई राजतन्त्र कस्तो थियो, थाह छैन् । तर उसलाई यो गणतन्त्र र सरकारको कार्यशैली पटक्कै मन परेको छैन् ।
उसले घरमै बसेर ग्याजेटमा अमेरिका देखेको छ । दुबई र सांघाईको विकास हेरेको छ । र, संसारभरी भएका आन्दोलनहरु, जसले शासक र व्यवस्था दुबै फाले, त्यो सबै देखेको छ ।
श्रीलंका, बंगलादेश देखेको उसले ईण्डोनेशिया देख्दैछ । जेन–जी जागेका देशमा शासकहरुले भाग्ने मौकासम्म पाएका छैनन्, विरासत र बैभव जोगाउने त परको कुरा हो ।
के चाहन्छ, जेन–जी ?
शासनमा सुधार चाहन्छ । त्यो भोलि होईन आजै । भ्रष्टाचारको अन्त्य चाहन्छ, आजै । भ्रष्टाचार निवारणका लागि गठन भएको त्यो संयन्त्र, जो सत्ताको निर्देशनमा चल्छ, त्यो संयन्त्र, जो आफ्नालाई छुदैन्, त्यस्ता संयन्त्रमा उलटपुलट चाहन्छ । त्यो पनि आजै । हो, उ भोलिवादमा विश्वास गर्दैन् ।
के के हतार ? जातीय छुवाछुत विस्तारै अन्त्य हुदैछ । भ्रष्टाचार पनि ढिलोचाँडो अन्त्य होला । विकास पनि भईरहेकै छ । यस्ता तर्कहरुसंग उसलाई घृणा छ ।
नेताका छोराछोरीको भडकिलो जीवन । विलासी दिनचर्या । त्यसलाई सुदूर गाउँको अभावमा बाँचेको युवाको जीवन दाँज्न थालिसक्यो, जेन–जी । सडकबाट सत्तामा पुगेका नेताहरुको जीवनमा तीन दशकयता भएको कायापलट र त्यसको स्रोतको खोजी गरिरहेको छ, जेन–जी । र त, शासकहरुको मात्र होईन, तिनका सन्तानहरुको पनि लवाईखवाई र जीवन शैली यतिबेला जेन–जीको निशानामा परेको छ ।
जनतालाई रेलका सपना देखाएर बयलगाडाको गतिमा विकास गरिरहेका नेताहरुलाई अव उ छुट दिने पक्षमा छैन । र, आलोपालो सत्ता चलाएर राज्यको ढुकुटीको दोहन गर्न पल्केका नेताहरुलाई जेन–जी छुट दिने पक्षमा छैन् ।
सच्चिने कि सक्किने, त्यो शासकको हातमा छ । आगे शासकको मर्जी । जेन–जीको आँधीले कसलाई कहाँ पु¥याउने हो, थाह छैन् ।
Abhinav Upadhyay
There are over eight billion people in the world. And Around 2.3 billion of them are kids. But, a lot of those kids aren’t growing up the way they should be. Instead of playing, learning, and being loved, many of them are facing hunger, poverty, and even war. And over 45 million of them don’t get enough food for proper growth. For every 4 children living a proper and fulfilling life, one is suffering from starvation and poverty. Childhood should be spent by having fun, growing and learning, not suffering, poverty and starvation.
In the past few years alone, wars in Syria, Palestine, Sudan, and Ukraine have claimed the lives thousands of children. Since 2023, over 18,000 Palestine children have been killed in Gaza, over 700 in Ukraine, with over 2,000 injured children, and a staggering estimated death of over 550,000 children in Sudan due to famine and conflict, with over 200,000 other children suffering from malnutrition, starvation, and lying on the brink of death. All of those death and suffering of children in the past 2 years alone. And any of the children who end up surviving in these types of places and environments end up being traumatized for life, and some who were injured end up developing severe disabilities that hinder their ability to live properly. Yet, all of this still goes on, with over 13,000 children dying everyday due to starvation, poverty or war.
Yemen, Sudan, Democratic Republic of Congo, Ethiopia, Ukraine, Somalia, Yemen, Afghanistan, Haiti, Venezuela, North Korea, Afghanistan, Myanmar, Palestine and Sahel are just a few of the countries where children are living in constant fear and suffering. Over 138 million children are being forced to work, they are being exploited into forced labor by their parents or child traffickers, with over 54 Million children being forced to work in hazardous places like the mines, construction, factories and other places where they might be injured or harmed. Over 2 million children are being exploited in sex trafficking, with over 38% of the sex trafficking market consisting of children. Around 60 kids die each day in these conditions. With over 22,000 dying each year.
However, most of these deaths are caused by things that can be easily prevented with a little bit of care, nutrition and protection. Over 97% percent of the deaths are preventable, with the rest of the 3% being deaths caused by Diseases with no cure, such as rare genetic disorders, cancer, etc. So, in the annual death of over 5.7 million children, over 5.5 million of those can be saved.
Everyone, including the Government, Organizations and the mass public should work to save the children from the horrors of war, exploitation and starvation. There are already thousands of organizations already trying to save children’s lives, by providing food, vaccines, healthcare, and education, but the supplies that these organizations need is far beyond what they currently have. The Developed nations must take responsibility, by helping these organizations and the countries in need of help by supplying the needed materials and food.
Children should never grow up experiencing fear, hunger, sadness or trauma, as Childhood is meant for learning, having fun. Ensuring that the children have access to basic necessities, such as Education, Food, Shelter and Protection is not charity, it’s is a moral imperative. Children who survive in these kinds of environments deserve proper care, support and therapy, as they might grow up with Trauma or PTSD.
When we try to look clearly at everything, we realize that the solution already exists. Children are not dying because of lack of medicine, food, supplies or knowledge, Children are dying because all the Medicine, food, supply or knowledge is misplaced and unequally distributed.
Wealthy nations spend billions annually for weapons and luxury. Redirecting even a small fraction of these funds for the thousands of dying kids would make such a huge difference for them.
Spreading awareness is also extremely important. People living in developed countries are often unaware about the living conditions of people living in war-stricken, impoverished or Third world countries. Media coverage always seems to only post about tragedies for a small period of time, which causes the tragedies to be soon forgotten about by people. Without awareness, any done by the organizations and the aware is practically futile. Spreading Awareness, educating the public, keeping the spotlight on the affected children, and amplifying their voice would raise empathy and a sense of urgency.
Every death, every loss is not just a number, it’s another mind that could have discovered or invented something that could’ve changed the course of the world. The children are our futures, after some time, they will be the ones leading and protecting world, and right now, it is our right to protect them. When we allow these kids to die to preventable causes, we’re not just losing them alone, we are losing potential that could shape the world into something better. Each life lost is wasted potential, progress, joy, and a better future.
What kids truly want is not hard to get or achieve. All any kid in any corner of the world wants is to spend their time with their family, to have fun, to learn and to eat a full stomach every day. While some kids live the best life they could’ve lived, some are struggling to eat even once a day. So let’s do something about this. Let’s help our future grow and prosper. As if we won’t take care of them now, who will take care of the world after us? We need to raise awareness, we need to do any and everything in our power to help them.
(The writer is a 9th Grade student at Nandinas Academy, Dhangadhi, Nepal)
काठमाण्डौं, २२ भदौ ।
सरकारले सामाजिक सञ्जालका प्लेट फर्महरुमाथि बन्देज लगाएको विरोधमा जेन जी पुस्ताले सोमवार काठमाण्डौंको माईतीघरमा प्रदर्शन गर्ने भएको छ ।
माइतीघरमा आज बसेको जेन जीका युवाहरुको बैठकले भोलि भदौ २३ गते हुने आन्दोलनको तालिका सार्वजनिक गरेको छ ।
बैठकले सोमवार बिहान नौ बजे माईतघरमा भेला भई एभरेस्ट होटलसम्म मार्चपास गर्ने कार्यक्रम तय गरेको छ ।
आन्दोलनमा कसैले पनि सम्बोधन गर्ने कार्यक्रम भने छैन । यद्यपि २८ वर्षभन्दा कम उमेरका युवाहरुले आन्दोलन केन्द्रित गीत, कविताहरु बाचन गर्न पाउनेछन् ।
सामाजिक सञ्जालमाथि बन्देज लगाएको विरोधमा शुरु भएको जेन जीको आन्दोलनको मूल माग भने बिनासर्त सामाजिक संजाल पुनः सक्रिय बनाइनुपर्नेसंगै पुराना नेताहरुले प्रधानमन्त्री बन्दिनँ भनेर प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुपर्ने छ । जेन जी आन्दोलनको माग अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा निष्पक्ष रुपमा आयुक्त नियुक्ति गर्नुपर्ने छ ।
आन्दोलनलाई काठमाण्डौंका मेयर बालेन साह, विभिन्न दलका नेता, कुलमान घिसिङ लगायत सामाजिक अगुवा र थुप्रै कलाकारहरुले समर्थन गरेका छन् ।
काठमाडौं,२२ भदौ ।
नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले)को दोस्रो विधान महाधिवेशन २९ बूँदे प्रस्ताव पारित गर्दै आईतवार ललितपुरको गोदावरीमा सम्पन्न भएको छ ।
विधान महाधिवेशनले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीद्वारा प्रस्तुत राजनीतिक प्रस्ताव, उपाध्यक्ष विष्णुप्रसाद पौडेलद्वारा प्रस्तुत विधान संशोधन प्रस्ताव र महासचिव शंकर पोखरेलद्वारा प्रस्तुत सांगठनिक प्रस्ताव सर्वसम्मत रूपमा पारित गरेको छ ।
महाधिवेशनले डा. विजय सुब्बाको अध्यक्षतामा २५ सदस्यीय केन्द्रीय निर्वाचन आयोग पनि सर्वसम्मतले निर्वाचित गरेको छ । आयोगको उपाध्यक्षमा सानुराज पोखरेल र सचिवमा कुन्साङ लामा छन् ।
अध्यक्ष ओलीले जनताको बहुदलीय जनवाद (जबज) जबजलाई सिद्धान्तका रूपमा अगाडि बढाउँदै समाजवादको आधार तयार गर्ने दिशामा पार्टी रहेको बताए ।
अध्यक्ष ओलीले जबजको जगमा नेपाली विशेषताको समाजवादमा पुग्ने बाटो ‘समृद्ध नेपाल, सुखी नेपाली गन्तव्य’ हुने बताए ।
तीन दिनसम्म चलेको विधान अधिबेशनको समापनका क्रममा ओलीले पार्टीको नीति र विचारलाई जनतामा पुर्याएर पार्टीलाई निर्णायक राष्ट्रिय शक्ति बनाउन सकिने विश्वास व्यक्त गरे ।
महाधिवेशनले समसामयिक प्रस्ताव मस्यौदा समितिको तर्फबाट पार्टीका सचिव योगेश भट्टराईले प्रस्तुत गरेका विभिन्न राष्ट्रिय र अन्तर्राष्टिय महत्वका समसामयिक २९ बूँदे प्रस्ताव पारित गरेको छ ।
पारित प्रस्तावहरू :
निर्णायक राष्ट्रिय शक्ति निर्माण हाम्रो संकल्प, समृद्ध नेपाल सुखी नेपाली राष्ट्रिय गन्तव्यको मूल नारासहित सम्पन्न नेकपा (एमाले) दोस्रो विधान महाधिवेशन (२०–२२ भदौ २०८२ गोदावरी, ललितपुर)ले राष्ट्रियता, राजनीतिक स्थायित्व, सुशासन र विकास, आर्थिक, वातावरण एवं जनसरोकारका विभिन्न विषयमा समसामयिक प्रस्तावहरु माथि गम्भीर छलफल गरी पारित गरेको छ ।
१. यो महाधिवेशन राष्ट्रिय स्वाधीनता, लोकतन्त्र र सामाजिक आर्थिक रुपान्तरणको आन्दोलन र क्रान्तिमा सङ्लग्न हुने क्रममा आफ्नो अमूल्य जीवन अर्पण गर्नुहुने सम्पूर्ण शहीदहरुप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दै उहाँहरुको आदर्शलाई निरन्तर अनुशरण गरिरहने संकल्प गर्दछ ।
२. यो महाधिवेशन पार्टीका संस्थापक महासचिव पुष्पलाल, जननेता मदन भण्डारी, प्रथम कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्री मनमोहन अधिकारीलगायत आन्दोलनका अग्रज कमरेडहरुप्रति उच्च सम्मान व्यक्त गर्दै हार्दिक श्रद्धासुमन अर्पण गर्दछ ।
३. दशौं महाधिवेशनयता दिवंगत हुनुभएका पार्टी उपाध्यक्ष एवं संविधानसभा अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङ, पूर्वस्थायी कमिटी सदस्य प्रदीप नेपाल, पोलिटब्युरो सदस्य बालकृष्ण ढुङ्गेल, लेखा आयोगका सदस्य खम्ब खत्री, केन्द्रीय सल्लाहकार परिषद् सदस्यहरु इन्दिरा चापागाईं, भोजराज ढुङ्गेल, रामबहादुर दानी, रामचन्द्र चापागाईं, धर्मनाथ यादव, महेश चौधरी, डा. ऋतुराज गड्तौला, देवी पोखरेल, बालकृष्ण भट्टराई, बालकृष्ण मैनाली, मोहन विश्वकर्मा, त्रिरत्न शाक्य, बैकुण्ठनाथ दहाल, गणेश पौडेल, राष्ट्रिय महाधिवेशन प्रतिनिधि परिषद् सदस्यहरु ऐना गिरी, चित्रबहादुर कार्की, रामचन्द्र थपलिया, कालीचन्द्र साह, पूर्व सांसदहरु विदुर सापकोटा र यज्ञराज न्यौपाने, पार्टीका अग्रज व्यक्तित्व छत्रबहादुर बोहरा, महिला कार्यकर्ता कमरेड विमला महत, लुम्बिनी प्रदेशसभा सदस्य तथा नेतृ सरिता पुन लगायत यसबीचमा दिवंगत हुनुहुने कमरेडहरुप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछ ।
४. यो विधान महाधिवेशन गत असार २४ गतेको अविरल वर्षा र बाढीले रसुवामा जनधनको ठूलो क्षति पुर्याएको छ । बाढी पहिरोले कैयौँ व्यक्तिको ज्यान गएको छ भने कतिपय व्यक्ति अझै पनि वेपत्ता छन् । बाढीले नेपाल र चीनलाई जोड्ने मितेरी पुल बगाउनुका साथै सुख्खा बन्दरगाहमा राखिएका दर्जनौँ गाडी, कन्टेनर र भौतिक संरचनामा क्षति पुर्याएको छ । यसबाहेक देशका विभिन्न भूभागमा प्राकृतिक विपत्तिले ठूलो क्षति पुर्याएको छ । यस विधान महाधिवेशन यस क्षतिप्रति गहिरो चिन्ता व्यक्त गर्दै पीडितहरूलाई राहत र ध्वस्त संरचनाहरूको पुनर्निर्माणका लागि सरकारको ध्यानाकर्षण गर्दछ । मितेरी पुल यथाशीघ्र निर्माणका लागि मित्र राष्ट्र चीनसँग आवश्यक समन्वय र कूटनीतिक पहलका लागि आह्वान गर्दछ ।
५. यो विधान महाधिवेशन किसानहरूले धान खेतीमा आवश्यक पर्ने रासायनिक मल पर्याप्त मात्रामा पाउन नसकेको गुनासो प्रति गम्भीर रहेको छ । त्यसैगरी दुध उत्पादक किसानहरूलाई दुग्ध विकास संस्थान र निजी डेरीहरूले भुक्तान गर्नुपर्ने ३ अर्बभन्दा बढी बक्यौता अझै बाँकी रहेको र यसले किसानहरूलाई निकै मर्कामा पुर्याएको गुनासो प्रति पार्टी गम्भीर छ साथै उखु किसानहरुको सरोकारप्रति पनि पार्टी गम्भीर छ । नेपाली किसानहरूले भोग्नुपरेका यी लगायत यावत् समस्याहरूको तदारुकताकासाथ समाधान गर्न, नेपाली किसानहरूको जीवनस्तर माथि उठाउन र खाद्य सुरक्षा प्रत्याभूत गर्न सरकारसमक्ष आह्वान गर्दछ ।
६. यो महाधिवेशन पार्टी अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले ‘साङ्घाई सहयोग संगठनको शिखर सम्मेलनको सहभागिता र मित्रराष्ट्र चीन भ्रमण (१४–१८ भदौ, २०८२) मा रहँदा चीनका राष्ट्रपति सी चिन् फिङसँग नेपाली भूमी लिपुलेकलाई भारतसँग व्यापारिक मार्गको रूपमा प्रयोग गर्ने भनी गरिएको सम्झौताप्रति असहमति जाहेर गर्दै उपलब्ध भएका प्रमाण, तथ्य, नक्साका आधारमा उक्त भूमी नेपालको भएको दाबी प्रस्तुत गर्दै राष्ट्रिय स्वाधीनतालाई अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा प्रष्ट पारी मुलुकको राष्ट्रियता, सार्वभौमसत्ता र सीमाका बारेमा राख्नुभएको अडानले मुलुकको शिर उँचो बनाएको ठहर गर्दछ । साथै यसक्रममा रुसलगायत विभिन्न देशका सरकार तथा राष्ट्रप्रमुखहरुसँग भएको द्विपक्षीय भेट र त्यसक्रममा व्यक्त प्रतिबद्धताहरुले नेपालको प्रतिष्ठालाई थप उँचो बनाएको महसुस भएको छ ।
७. नेपाली जनताको बलिदानपूर्ण संघर्षको जगमा नेकपा (एमाले)को मुख्य अगुवाइमा जारी भएको संविधान कार्यान्वयन, संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको सुदृढीकरण, आर्थिक–सामाजिक रुपान्तरण, समृद्ध नेपाल सुखी नेपालीको राष्ट्रिय आकांक्षाको कार्यान्वयन, सामाजिक न्याय र राष्ट्रिय एकताको सवलीकरण, अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा नेपाल राष्ट्रको पहिचान र गौरवको प्रवद्र्धन, आमजनसमुदायमा क्रान्तिकारी आशावादको जागृति, बलियो र प्रभावकारी राज्यमार्फत् सुशासनको प्रत्याभूति, औद्योगिक तथा लगानीमैत्री वातावरणको सिर्जना, उद्यमशीलताको प्रवद्र्धनमार्फत् रोजगारी सिर्जना लगायतका क्षेत्रमा अनुभूत गर्ने परिणाम निकाल्न नेकपा (एमाले)को नेतृत्वमा बहुमतप्राप्त बलियो र स्थिर सरकार आजको राष्ट्रिय माग हो । यो अभिभाराको सफल कार्यान्वयनका लागि २०८४ को निर्वाचनमा नेकपा (एमाले)को विजय अनिवार्य छ । विगतका कमजोरीलाई सच्याउँदै, बाह्य चुनौतीलाई परास्त गर्दै आन्तरिक एकतालाई मजबुद बनाउँदै ‘मिसन – ०८४’ मा सार्थक परिणाम निकाल्न यो महाधिवेशन संकल्प गर्दछ ।
८. नेपालको वामपन्थी एवं लोकतान्त्रिक आन्दोलनको मूल धार नेकपा (एमाले) हो । नेकपा (एमाले) एकता र एकीकरणको मुख्य बाहक हो । जनताको बहुदलीय जनवादको सैद्धान्तिक आलोकमा, सुदृढ संगठन र प्रभावशाली नेतृत्वको वरिपरि सिंगो वामपन्थी जनमत धु्रवीकृत हुनु आजको आवश्यकता हो । यही राष्ट्रिय कार्यभारलाई मनन गर्दै वामपन्थी विचारधारामा विश्वास गर्ने आम जनसमुदायलाई नेकपा (एमाले)मा गोलबन्द हुन यो विधान महाधिवेशन हार्दिक आह्वान गर्दछ ।
९. यो महाधिवेशन नजिकिँदै गएका चाड पर्वहरु दशैं, तिहार, छठ, नेपाल सम्वत्लगायतमा हुनसक्ने महङ्गी र कालाबजारी नियन्त्रण गर्दै जनतालाई अति आवश्यक उपभोग्य वस्तुको सर्वसुलभ र सहज आपूर्तिका लागि सरकारको ध्यानाकर्षण गराउँदछ ।
१०. यो महाधिवेशन पहाडबाट तराई, गाउँबाट सहर, सहरबाट विदेशतर्फ भइरहेको बसाइँसराइँप्रति गम्भिर चिन्ता व्यक्त गर्दछ । यसबाट भविष्यमा सामाजिक, आर्थिक तथा राजनीतिक असन्तुलन उत्पन्न हुनेछ । तसर्थ आन्तरिक र बाह्य बसाइसराइको समस्याको समाधान गर्न तीन तहकै सरकारले तत्काल सार्थक पहल लिन गम्भिर ध्यानाकर्षण गर्दछ । जनसंख्या बृद्धिको ऋणात्मक र लैङ्गिक असन्तुलनले ल्याउने नकारात्मक परिणामप्रति बेलैमा सचेत भएर उपयुक्त नीति तर्जुमा गर्न पनि सरकारको ध्यानाकर्षण गर्दछ । साथै, ग्रामीण भेगमा बाँदर, बँदेल, जंगली हाती, चितुवा, बाघ लगायतका वन्यजन्तुको आक्रमणबाट भइरहेको मानवीय तथा जैविक क्षतिको रोकथामका लागि उचित प्रबन्ध गर्न नेपाल सरकारको गम्भीर ध्यानाकर्षण गर्दछौं ।
११. यही २०८२ कात्तिक १७ गते रुपन्देही निर्वाचन क्षेत्र नं. ३ मा प्रतिनिधिसभा र मनाङ प्रदेश ख मा प्रदेशसभा सदस्यको लागि उपनिर्वाचन हुँदैछ । उक्त दुवै स्थानमा हाम्रो पार्टीको विजयलाई सुनिश्चित गर्न यो विधान महाधिवेशन दृढसंकल्प गर्दछ । साथै, निर्वाचन परिचालनमा उत्साहका साथ जुट्न सम्बन्धित क्षेत्रको पार्टीपंक्तिलाई हार्दिक आह्वान गर्दछ ।
१२. नेपाल प्रकृति संरक्षण र जलवायु सन्तुलनमा विशिष्ट योगदान तथा न्युनकार्बन उत्सर्जन गरेर पनि विश्वमा सबैभन्दा बढी जलवायु जोखिममा परेको मुलुक हो । तीन वर्ष अगाडि मेलम्चीमा आएको बाढी, गतवर्ष सगरमाथा क्षेत्रको थामे र हुम्लामा भएको हिमताल विस्फोटन एवं काठमाडौं उपत्यका वरिपरी आएको मुसलधारे वर्षा र त्यसले पुर्याएको धनजनको क्षति तथा यस वर्ष मात्र हुम्ला र रसुवा क्षेत्रमा आएको हिमताल विष्फोटन तथा बाढी पहिरो र तराई तथा मधेश क्षेत्रमा परेको खडेरीले पारेको अकल्पनीय र अपुरणीय छन् । त्यसमा पनि आर्थिक अवस्था कमजोर भएका बालबालिका, महिला, जेष्ठ नागरिक तथा अपाङ्ग समुदायहरु जलवायु परिवर्तनको कारण बढी मारमा परेका छन् । जलवायु परिवर्तन हुनमा विकसित राष्ट्रको भूमिका बढी भएको तथ्य विज्ञानले प्रमाणित गरिसेको छ । तसर्थ जलवायु परिवर्तनको समस्या समाधान गर्न पनि विकसित राष्ट्रहरुले बढी जिम्मेवारी लिनुपर्ने हुन्छ । जलवायु वित्त, जलवायु प्रविधि र क्षमता विकास लगायतका विषयमा अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चहरुमा नेपालले अझ प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गर्नु पर्दछ । नेपाल सरकारले २०८२ साल जेठ २ देखि ४ गतेसम्म काठमाडौंमा सगरमाथा संवाद (ऋष्mिबतभ ऋजबलनभ, ःयगलतबष्लक बलम तजभ ँगतगचभ या ज्गmबलष्तथ) सफलतापूर्वक आयोजना गरी नेपालको जलवायु परिवर्तनको एजेन्डालाई अन्तराष्ट्रियकरण गर्न सफल भएकोमा पार्टी सम्माननीय प्रधानमन्त्रीज्यूलाई विशेष धन्यवाद दिन चाहन्छ ।
१३. नेकपा (एमाले) र नेपाली कांग्रेसबीच सम्पन्न ७ बुँदे सहमतिको आधारमा पार्टी अध्यक्ष एवं सम्माननीय प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको नेतृत्वमा बनेको वर्तमान सरकारले चौध महिना पुरा भएको छ । दुई प्रमुख दलको सहकार्यसँगै राजनीतिक स्थायित्वको आधार निर्माण भएको छ । बराथिलएको र ओरालो लागेको अर्थतन्त्रलाई सकारात्मक पहलमार्फत लयमा फर्काइएको छ । सडक, सिँचाई, सुरुङ्ग मार्गलागायतका ठूला पूर्वाधार निर्माणको काममा गति पैदा भएको छ । आन्तरिक तथा बाह्य लगानीका लागि कानूनी तथा संरचनागत सुधार गरिएको छ । लामो समयदेखि संघीय संसदमा अड्किएका विधेयकहरुलाई पारित गरी विधायिकी काममा तीब्रता दिइएको छ । यसबीचमा प्रधानमन्त्रीको तहबाट भएका वैदेशिक भ्रमणका क्रममा (चीन, संयुक्त राष्ट्रसंघ, स्पेन, थाइल्याण्ड, तुर्केमिनास्तान) दुईपक्षीय तथा बहुपक्षीय मञ्चमा प्रधानमन्त्रीको संबोधनले विश्वमा नेपाल देखिने र सुनिने भएको छ । सहकारीलगायत वित्तीय क्षेत्रमा बचतकर्ताहरुको सुरक्षा र आर्थिक अपचलन गर्नेहरु माथि छानविन तथा कानूनी कारबाहीको प्रक्रिया अघि बढाइएको छ । सुशासन प्रबद्र्धनमा जोड दिइएको छ । भूमिसम्बन्धी ऐनको संशोधनमार्फत् दशौं लाखको संख्यामा रहेका भूमिहीन, सुकुम्बासी तथा अव्यवस्थित बसोबासीहरुको समस्या समाधानको पहल सुरु भएको छ । श्रमिकहरुको न्यूनतम ज्यालामा बृद्धि गरिएको छ । प्रतिगामी तथा प्रतिक्रियावादी तत्वहरुको संविधान र व्यवस्थाविरोधी हर्कतहरुलाई निस्तेज गरी लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको सुदृढीकरणमा जोड दिइएको छ । समग्रतामा गएको १४ महिनामा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको नेतृत्वमा सरकारले गरेका सकारात्मक कार्यहरुप्रति हाम्रो पार्टी गर्ब गर्दछ । आर्थिक सुधार, विकास निर्माणमा तीब्रता, जनगुनासोको सम्बोधन, भ्रष्टाचार नियन्त्रण, सुशासन प्रबद्र्धन तथा लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको सुदृढीकरण, गौतम बुद्ध भैरहवा र पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट अन्तर्राष्ट्रिय उडान सुचारु गर्न, अझ प्रभावकारी कदम चाल्न यो महाधिवेशन नेपाल सरकारको ध्यानाकर्षण गर्दछ । प्रतिस्पर्धा, सहकार्य र सहअस्तित्वमा आधारित राष्ट्रिय शक्ति निर्माणको सन्दर्भमा ७ बुँदे सहमतीले दुई पार्टीबीचको सहकार्यको सान्दर्भिकतालाई पुष्टि गरेको छ । हाम्रो पार्टी उक्त सहमतिअनुसार अघि बढ्न प्रतिबद्ध छ ।
१४. भूमि उपयोगको स्थिर नीतिको अभाव, कृषिको यान्त्रिकीकरण तथा व्यवसायीकरणको अभाव, समयमै गुणस्तरीय मल तथा बिउ प्राप्त नहुनु, सिँचाईको पर्याप्तता नहुनु, वास्तविक किसानलाई कृषि उपजको उचित मूल्य प्राप्त नहुनु, कृषि व्यापारमा बिचौलियाहरु हाबी हुनुजस्ता समस्याले कृषिको उत्पादकत्व बढ्नसकेको छैन । कृषि क्षेत्रका उपरोक्त समस्याको दीर्घकालीन समाधान गर्दै सुनकोसी मरिन, भेरी बबई, बागमती–कमला, गण्डक, महाकाली, कोशी, तमोर–चिसाङ् जस्ता सिँचाई आयोजनाको निर्माण कार्य सम्पन्न गरी तराई/मधेशमा बाह्रै महिना सिँचाई पुर्याउन यो विधान महाधिवेशन नेपाल सरकारसमक्ष माग गर्दछ । साथै चुरे संरक्षणको प्रभावकारी योजनामार्फत् तराई–मधेसको ईकोसिस्टमको रक्षा गर्न समेत सरकारको ध्यानाकर्षण गर्दछ । दुग्ध तथा उखु किसानहरुको बक्यौता तत्काल चुक्ता गर्न माग गर्दछ ।
१५. हाम्रो पार्टी आमनेपाली जनसमुदायलाई र विषेशगरी नेकपा (एमाले)का पार्टी सदस्यहरुलाई श्रम र उत्पादनको कार्यमा जोडिँदै स्वरोजगार र व्यावसायिक बन्ने अभियानमा सक्रियतापूर्वक भाग लिन हार्दिक आह्वान गर्दछ । साथै, हाम्रै पार्टीको नेतृत्वमा सुरु गरिएको योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कोषमा आबद्ध हुन पार्टीको सम्पूर्ण पंक्ति तथा आम जनसमुदायलाई हार्दिक आह्वान गर्दछ ।
१६. संघीयता कार्यान्वयनसँग प्रत्यक्ष जोडिएका विद्यालय शिक्षा ऐन, संघीय निजामती सेवा ऐन, नेपाल प्रहरी तथा सशस्त्र प्रहरीसम्बन्धी ऐन समयमै निर्माण हुन नसक्दा सेवा प्रवाह र शासकीय क्षेत्रमा थुप्रै जटिलता उत्पन्न भएका छन् । तसर्थ हामी संघीय संसदमा रहेका उपरोक्त विधेयकहरुलाई यथाशीघ्र पारित गर्न सम्बद्ध सबै दल र सांसदहरुको गम्भिर ध्यानाकर्षण गर्दछौं ।
१७. वर्तमान सरकार गठनपूर्व नेकपा (एमाले) र नेपाली कांग्रेस बीचमा हस्ताक्षर भएको ७ बुँदे सहमतिमा वर्तमान संविधानको सबल र दुर्बल पक्षको समीक्षा गरी राजनीतिक स्थायित्वका लागि संविधानमा आवश्यक संशोधन गर्ने र तदनुकूलका कानुन निर्माण गर्ने विषय उल्लेख गरिएको छ । त्यसयता संविधान संशोधनका सन्दर्भमा राष्ट्रिय बहस चलिरहेको छ । तसर्थ हाम्रो पार्टी उपरोक्त प्रतिवबद्धताअनुरुप संविधानको समीक्षा र संशोधनका कामहरु तत्काल थालनी गर्न नेपाल सरकारको ध्यानाकर्षण गर्दछ । साथै, यस काममा सकारात्मक सहयोगका लागि सबै राजनीतिक दल तथा आम जनसमुदायलाई हार्दिक आह्वान गर्दछ ।
१८. सदियौंदेखि चल्दै आएका अन्धविश्वास तथा रुढिवादी परम्परा र चिन्तनका कारण अहिले पनि दलित तथा महिला समुदायले यदाकादा विभेद र उत्पीडनको सिकार हुनुपरेको छ । हालै अछाम पञ्चदेवल बिनायक नगरपालिकाको छाउगोठ भत्किदा बबिता भण्डारी र उनको नाबालक छोरीको अकालमा मृत्यु र केही समय अगाडि कञ्चनपुरको छाउगोठमा बसेकी महिलाको सर्पको टोकाइबाट मृत्युले हामी सबैलाई स्तब्ध बनाएको छ । हाम्रो पार्टी सबै प्रकारका सामाजिक, साँस्कृतिक तथा लैङ्गिक विभेद र उत्पीडनलाई अन्त्य गरी सामाजिक न्यायमा आधारित समतामूलक समाज निर्माण गर्न प्रतिबद्ध छ । हामी आवश्यक जनचेतना तथा कानुनको कार्यान्वयनमार्फत सामाजिक तथा लंङ्गिक विभेद र उत्पीडनलाई अन्त्य गर्न सरकारी तथा गैरसरकारी निकायको सक्रियताका लागि अपिल गर्दछौं ।
१९. जनसांख्यिक संरचनाअनुरुप युवा, महिला, श्रमिक, जनजाति, मधेसी, मुस्लिम, थारु, अल्पसंख्यक, पिछडिएको क्षेत्र, अपाङ्गता भएका समुदाय, लैंगिक तथा यौनिक अल्पसंख्यक लगायतको बीचमा व्यापक रुपमा पार्टी सदस्य विस्तारमा ध्यान दिन यो महाधिवेशन पार्टीपंक्तिलाई आह्वान गर्दछ ।
२०. यो महाधिवेशन जातपात र छुवाछूत व्यवस्थाको याथाशीघ्र अन्त्यका लागि ठोस कार्ययोजनासहित “छुवाछुत फालौं, समाज बदलौ” भन्ने नाराकासाथ समाजमा रहेको जातीय विभेद र छुवाछूतलाई अन्त्य गर्न र दलित समुदायको प्रतिनिधित्व बृद्धि, स्रोत साधनमा पहुँच, सम्मान र सचेतनताका क्षेत्रमा ठोस पहल गर्न यो दोस्रो विधान महाधिवेशन देशव्यापी जागरण अभियान सञ्चालन गर्ने दृढ संकल्प गर्दछ ।
२१. हालै मित्रराष्ट्र भारत र चीनले लिपुलेक पासमार्फत् दुई देशले व्यापार गर्ने भन्ने सहमतिप्रति हाम्रो पार्टी गम्भीर असहमति व्यक्त गर्दछ । दुवै मित्रराष्ट्रहरुलाई उक्त सहमतिबाट पछि हट्न अपिल गर्दछ । उच्च कुटनीतिक पहलकदमीमार्फत् उक्त समस्या समाधान गरी काली नदी पूर्व नेपालको हक स्थापित गर्न नेपाल सरकारलाई माग गर्दछौं । अतिक्रमित भूमिसँगै जोडिएका छाँगरु र तिंकरका जनतालाई राष्ट्रिय मुलधारमा जोड्न सडक, यातायात, शिक्षा, स्वास्थ्य लगायत पूर्वाधार निर्माण, खाद्य व्यवस्था, रोजगारीलगायत जनजीविकाका सवालहरुलाई योजनाबद्ध रुपले कार्यान्वयन गर्न नेपाल सरकारसमक्ष माग गर्दछ ।
२२. प्रवासमा रहेका नेपालीहरुको हक, अधिकार र सम्मानका लागि हाम्रो पार्टी निरन्तर प्रयत्नशील छ । गैरआवासीय नेपाली संघ, प्रवासी नेपाली मञ्चलगायतका संघ/संगठनहरुले उठाउँदै आएका मागप्रति हाम्रो पार्टीको ऐक्यबद्धता रहेको छ । यसैक्रममा प्रवासी नेपालीहरुको हक, अधिकार, पुँजी, प्रविधि र सीपको हस्तान्तरण, देशभित्र लगानी, नेपाली पहिचानको निरन्तरता, मतदानसम्बन्धी व्यवस्था लगायतका विषयलाई समेटेर गैरआवासी नेपालीसम्बन्धी कानुन निर्माण गर्न यो महाधिवेशन नेपाल सरकारसमक्ष माग गर्दछ । विभिन्न मुलुकमा रहेका कुटनीतिक नियोगहरुलाई प्रवासी नेपालीहरुको समस्या समाधानका लागि अधिकतम् पहल गर्न ध्यानाकर्षण गर्दछ ।
२३. २०८२ कात्तिक १७ गते जाजरकोट केन्द्रबिन्दू भएर गएको भूकम्पले जाजरकोट, रुकुमपश्चिम लगायतका जिल्लामा निकै ठूलो जनधनको क्षति गरेको थियो । तत्कालै नेकपा (एमाले)का तर्फबाट एक हजार स्वयंसेवक परिचालन गरी पीडितहरुको उद्धार, राहत र अस्थायी आवास बनाउने काम गरिएको थियो । नेकपा (एमाले) अध्यक्षको नेतृत्वमा सरकार बनेपछि भूकम्प पीडितहरुलाई राहत दिन लाभग्राहीहरुको पहिचानका लागि म्म्ब् गर्ने तथा कानुन बनाई पुनर्मिाणको काम अघि बढाउन थालिएको छ । यो विधान महाधिवेशन पुननिर्माणको काम तत्काल सम्पन्न गर्न नेपाल सरकारसमक्ष माग गर्दछ ।
२४. हाम्रो पार्टी प्रेस तथा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताप्रति पूर्ण प्रतिबद्ध छ । प्रविधिको विकास र निरन्तरको अन्वेषण सँगै सूचनाका साधन र माध्यमहरुमा व्यापक विविधता देखापरेका छन् । सूचना क्रान्तिले ल्याइएको परिवर्तनलाई नेपाली समाजको रुपान्तरण, समृद्धि र राष्ट्रिय एकताको हितमा उपयोग गर्नुपर्दछ । पछिल्ला दिनमा सामाजिक सञ्जाल तथा सूचनाका माध्यमको भद्दा प्रयोगबाट उत्पन्न नकरात्मकतावादको प्रभावप्रति हामी चिन्तित छौं । यसक्रममा सम्मानित सर्वोच्च अदालतले दिएका निर्देशन समेतलाई ध्यान दिँदै सामाजिक सञ्जाल, साईबर सुरक्षा, एआईको प्रयोग, विद्युती कारोबार तथा ड्रोनको सञ्चालन र उपयोगका सम्बन्धमा कानुन निर्माण गर्न नेपाल सरकारसँग माग गर्दछौं ।
२५. दक्षिण एशियामा शान्ति, विकास र आर्थिक समृद्धिको निम्ति एकआपसमा सद्भाव, सहयोग र सहकार्यका लागि सार्क र विमस्टेकजस्ता उपक्षेत्रीय संस्थाहरुको क्रियाशीलता आवश्यक छ । तसर्थ, दक्षिण एसियामा लामो समयदेखि परम्परागत वैमनस्यता र द्वन्द्वलाई अन्त्य गर्न भारत र पाकिस्तानलाई यो महाधिवेशन हार्दिक आह्वान गर्दछ । साथै, २०८२ वैशाख १९ गते भारतको पहलगाममा भएको आतंकवादी हमलाको हाम्रो पार्टी निन्दा तथा भत्र्सना गर्दछ । साथै उक्त आक्रमणमा जीवन गुमाउने नेपाली युवा सुदीप न्यौपाने लगायतप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जलि अर्पण गर्दछ ।
२६. फेब्रुअरी २०२२ बाट सुरु भएको रुस र युक्रेन बीचको युद्ध मानवताका लागि गम्भीर विषय भएको छ । यो युद्धमा हालसम्म दसौं हजारौंको संख्यामा मानिसहरुको ज्यान गएको छ । रुस–युक्रेन युद्धका कारण सिर्जित धु्रवीकरणले विश्व व्यवस्थामा नै खतरा उत्पन्न भएको छ । हामी कुनै पनि समस्याको समाधान युद्धबाट होइन वार्ताबाट हुन्छ भन्ने मान्यता राख्दछौं । तसर्थ संयुक्त राष्ट्रसंघको बडापत्र, अन्तर्राष्ट्रिय कानूनहरुको पालना गर्दै सम्बद्ध पक्षहरुका बीचमा वार्ताका माध्यमबाट समस्या समाधान गर्नका लागि यो महाधिवेशन जोडदार माग गर्दछ ।
२७. इजरायल–प्यालेस्टाइनबीच दुई वर्ष अगाडिदेखि चर्किएको द्वन्द्वले साठी हजारभन्दा बढीको ज्यान लिएको छ भने लाखौं घाइते र विस्थापित भएका छन् । खाद्य, आवास, औषधि लगायतको संकट उत्पन्न भएको छ । महिला, बालबालिका, ज्येष्ठ नागरिक, घाइतेहरुको जीवन झन् कष्टकर बनेको छ । समग्रतामा मानवीय संकट उत्पन्न भएको छ । हाम्रो पार्टी सबैखाले आतंकवादी हमलाको निन्दा तथा भत्र्सना गर्दछ । युद्ध अन्त्यका लागि संयुक्त राष्ट्रसंघले पटकपटक पास गरेका ‘दुई राज्य समाधान’को संकल्पहरुलाई आधार मानेर शान्तिपूर्ण वार्ताका माध्यमबाट ईजरायली–प्यालेस्टाइन समस्याको समाधान गर्न हार्दिक अपिल गर्दछ । साथै, ७ अक्टोबर, २०२३ देखि हमासद्वारा अपहरित निर्दोष नेपाली युवा विपीन जोशीलाई तुरुन्त रिहा गर्न अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग जोडदार माग गर्दछ । यसका लागि प्रभावकारी कुटनीतिक पहल गर्न नेपाल सरकारसँग जोडदार माग गर्दछ ।
२८. हालै चीनमा सम्पन्न सांघाई सहयोग संगठनको २५औं शिखर सम्मेलनमा आदरणीय पार्टी अध्यक्ष एवम् सम्माननीय प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले प्रस्तुत गर्नुभएको, संयुक्त राष्ट्रसंघको बडापत्र, अन्तर्राष्ट्रिय कानून, विश्व शान्तिको मान्यता, असंलग्नता, पञ्चशीलका सिद्धान्तसँगै, बहुधु्रवीयता र बहुपक्षीयताको विचारले अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा नेपाल विगतभन्दा प्रभावकारी ढंगले सुनिन र देखिने राष्ट्र बन्नपुगेको छ । पार्टी अध्यक्षले अघि सार्दै आउनुभएको ‘सबैसँग मित्रता, छैन कसैसँग शत्रुता’ भन्ने नीतिले नेपालको परराष्ट्र सम्बन्धलाई भविष्यमा सार्थक दिशानिर्देश गर्नेछ । हामी यसप्रति गर्वबोध गदछौं ।
२९. यस महाधिवेशनलाई भव्यरुपमा सफल पार्न पुर्याउनुभएको योगदानका लागि नेकपा (एमाले) ललितपुर जिल्ला कमिटी र मातहत कमिटीहरु, जिल्लाका जनप्रतिनिधिहरु, गोदावरी नगरपालिका, स्थानीय बासिन्दा, जनजसंगठनहरु, सुरक्षाकर्मी, सञ्चारकर्मी, कलाकर्मी, प्राविधिक मित्रहरु, भान्सा र आवासमा सहयोग पुर्याउने साथीहरु, सवारी चालकहरु सबैलाई धन्यवाद ज्ञापन गर्दछ । महाधिवेशनको सुव्यवस्थाका लागि अहोरात्र खट्ने स्वयंसेवकहरुको उच्च प्रशंसा गर्दछ ।
काठमाडौं । यस वर्षको ‘चैतन्य असल शासन पैरवी सम्मान-२०८२’ शारदा प्रसाद त्रिताललाई प्रदान गरिने भएको छ।
काठमाडौंको शंखमुलस्थित चैतन्य एकेडेमीले विगत १३ वर्षदेखि गर्दै आएको नीति सम्मेलनको १३औं श्रृङ्खला उक्त सम्मान प्रदान गरिने छ।
भदौ २७ र २८ गते धुलिखेलमा आयोजना हुने नीति सम्मेलनका अवसरमा नेपाल सरकारका पूर्वसचिव समेत रहेका त्रिताललाई एकेडेमीले एक लाख राशिको उक्त सम्मान प्रदान गर्ने चैतन्य ग्रुपका सीईओ गणेश प्रसाद जोशीले बताए।
उत्कृष्ट सार्वजनिक सेवा प्रवाह, पारदर्शिता, जवाफदेहिता, नागरिक मैत्री सेवा तथा नवप्रवर्तनलाई प्रोत्साहन गर्न हामीले प्रत्येक वर्ष यो सम्मान प्रदान गर्दै आएका छौं। हामीले निजामति सेवाका उत्कृष्ट बहालवाला वा सेवा निवृत्तमध्ये एक कर्मचारीलाई प्रत्येक वर्ष यो सम्मान पर्दान गर्दै आएका छौं, उनले भने।
जोशीका अनुसार छनोट समितिले उत्कृष्ट व्यक्तित्वहरूको छनोट गर्दै आएको छ। यसअघि नेपाल सरकारका पूर्वमुख्य सचिव डा बिमल कोइराला र लोकसेवा आयोगका पूर्वअध्यक्ष उमेश मैनालीलाई पुरस्कार प्रदान गरिसकिएको जोशीले जनाए।
त्रितालले आफ्नो योगदानको उच्च कदर गरेकोमा खुसी लागेको बताएका छन्। यसले सुशासनका क्षेत्रमा थप काम गर्न प्रेरित गर्ने उनको भनाइ छ।
त्रितालले २०३७ सालमा कृषि विकास बैंकमा नाम निकालेका थिए। त्यसपछि पढाइमा अवरोध हुने देखेपछि उनले त्यताको जागिर छोडे र खरदारको तयारी गरेँ।
त्यता पनि सहलेखापालमा नाम निकाल्न सफल भए। त्यसपछि नासु पास भएर उनी खोटाङ गए। त्यहाँबाट सरुवा नहुने देखेपछि जागिर नै छोडेर उनले अध्ययनलाई निरन्तरता दिए।
अध्ययन गर्दै गर्दा लोकसेवा आयोगमा ६ महिने अस्थायी शाखा अधिकृतको विज्ञापन आह्वान भयो। त्यहाँ पनि उनी पास भए।
त्यसपछि गोरखा पत्रले सातौं तहको उपसम्पादक मागेको थियो। त्यहाँ पनि उनी पास भए। त्यहीबीचमा लोकसेवा आयोगमा शाखा अधिकृतको परीक्षा दिएका त्रिताल २०४३ सालमा शाखा अधिकृतमा पनि पास भए।
२०५३ सालमा खुला प्रतिस्पर्धाबाट उपसचिव पास भएका उनी २०६० सालमा खुला प्रतस्पर्धाबाटै सहसचितव भएका थिए। त्यसपछि उनको २०७० सालमा सचिवमा बढुवा भएको थियो।
उनी शंखुवासभा जस्तो दुर्गम क्षेत्रमा जन्मिएका व्यक्ति हुन्। संघर्षले खारिएका त्रितालले सधैँ सार्वजनिक सेवामा उच्च कोटिको काम गरेका थिए। उनी बेदाग छवीका कर्मचारी मानिन्छन्।
त्रितालसँग सूचना विभाग, गृहमन्त्रालय, प्रधानमन्त्री कार्यालय, सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, स्वास्थ्य मन्त्रालय, लोकसेवा आयोग, पर्यटन मन्त्रालय, अर्थमन्त्रालय, श्रम मन्त्रालय, निर्वाचन आयोग, क्षेत्रीय प्रशासन कार्यालय सुर्खेत, राष्ट्रपति कार्यालय, योजना आयोग, निर्वाचन आयोग, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालय जस्ता सरकारी निकायमा सेवा गरेको अनुभव छ।
अवकास हुन तीन महिना मात्रै बाँकि रहँदा उनको खुट्टामा देखिएको गम्भीर समस्याका कारण राजीनामा दिनु परेको थियो।
समाचार टिप्पणी ।
नेकपा एमालेको दोस्रो विधान अधिवेशन शुरु हुनुअघि सामाजिक सञ्जालका प्लेट फर्ममाथि बन्देज लगाएका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले विधान अधिबेशनमा पनि त्यही कुरा गरे, उनले आलोचना र फरक मतमाथि बन्देज लगाए ।
भारतले नाकाबन्दी गर्दा त्यसको प्रतिवाद गरेर राष्ट्रवादी छवि बनाएका ओली नेपालको राजनीतिमा छोटो समयमै सबैभन्दा बढि अलोकप्रिय नेता हुन् ।
फरक मत र आलोचना सुन्नै नचाहने यही स्वभावका कारण उनी पार्टीभित्र र बाहिर आलोचित हुन् ।
विधान अधिवेशनमा जे जति कुरा उठे, ती एमालेलाई बलियो बनाउनेभन्दा पनि ओली स्वेच्छाचारी भएको र उनका अधिकारलाई सिमित गर्नुपर्ने तर्फ केन्द्रित देखिन्थे । एमाले विधान महाधिवेशनमा नेताहरूले पार्टीमा आन्तरिक लोकतन्त्र कमजोर भएको भन्दै विधान कार्यकर्तामुखी बनाउनुपर्ने सुझाव दिए ।
अधिबेशनमा नेतृत्व हस्तान्तरण, महिला सहभागिता ५० प्रतिशत पु¥याउने, जिम्मेवारी र नियुक्तिमा स्पष्ट विधि बनाउने लगायतका मागहरू उठे ।
फरक मत राख्ने सदस्यमाथि कारबाही नगर्नु पर्ने र उमेर हद तथा कार्यकाल सीमित गर्नुपर्ने आवाज पनि महाधिवेशनमा बलियोसँग उठे ।
विधान अधिबेशन दुई कित्तामा बाडियो । ओली र भण्डारीका कित्तामा । २०८४ को निर्वाचनमा कसरी बहुमत कायम गर्ने विषयमा बहसै भएन भन्दा हुन्छ, बहसको विषय नै भण्डारीलाई किन सदस्यता दिईएन ? उनलाई सदस्यता दिनु हुन्छ वा दिनु हुदैन ? यही मुल मुद्दा बन्यो ।
ओलीले एमालेको चरित्र कस्तो छ ? यो कम्युनिष्ट चरित्र बोकेको पार्टी हो वा ? उसले यो चरित्र पहिल्यै छोडिसक्यो ? दस्तावेजमा यो खुलाएनन ? अवको एमालेको बाटो के हो ? त्यो पनि खुलाएनन् ? बस्, रास्वपा, राप्रपाका बारेमा उनले टिप्पणी गरे ।
काँग्रेसका बारेमा बिगतका तुलनामा कम आलोचना गरेका ओलीले लोकतन्त्र प्राप्तीमा काँग्रेसको योगदानलाई कम्तिमा यस पटक स्वीकार गरे । त्यो पनि आफ्नो राजनैतिक दस्तावेजमा ।
ओली बिगतमा झै बलियो देखिएनन्, बरु यस पटक पनि कमजोर । अनि रक्षात्मक देखिए । अधिबेशनमा उनको बचाउमा भन्दा विपक्षमा उभिने नेताहरुको संख्या बढ्यो । राजनीति र जीवनको उत्तराद्र्धमा रहेका ओली पार्टीभित्र कमजोर र पार्टी बाहिर आलोचित हुदै गएको सत्यप्रति पक्कै बेखबर छैनन् । ओलीको ढिटका अगाडि उनी अध्यक्ष रहेसम्म कसैको केही चल्दैन, यो अन्तिम सत्य हो ।
ओली भाँचिन तयार हुन्छन् । झुक्दैनन् ।
एमालेमा ओलीको उदयपछि मतदान हुन छाड्यो । अधिबेशन नामको हुन थाल्यो । मतदान नभई नेतृत्व र केन्द्रीय सदस्यहरु चयन हुन थाले । एमालेमा बहस नामको मात्र हुन थाल्यो । बहसको विषय सम्बोधन हुन छाड्यो । र, बहस गर्नेहरुमाथि कारबाहीको डण्डा चलाईन थालियो ।
फरक मत राख्नेहरु कि साधारण सदस्य पनि रहदैनन् । कि भूमिका विहीन बनाईन्छन् । लोकतान्त्रिक चरित्र गुमाईसकेको एमाले न कम्युनिष्ट पार्टी रह्यो । न त लोकतान्त्रिक पार्टी । विधान अधिवेशनमा पार्टीभित्रको लोकतन्त्रको नरहेको कुरा मात्र उठेन, एकथरीले पार्टीमा अनुशासनहीनता बढेको भन्दै अनुशासनहीन नेतालाई कारवाही गर्नुपर्ने आवाज समेत उठ्यो ।
आफैले बाघको आकार दिएको ढुंगासंग डराएको मूर्तिकार झै छ, ओलीको अवस्था । यतिबेला ओलीलाई पूर्व राष्ट्रपति विद्या देवी भण्डारीको छाँयाले पनि तर्साईरहेको छ ।
ओलीलाई तह लगाउन कर्ण थापाहरु भण्डारी कार्ड प्रयोग गरिरहेका छन् । ओलीको स्वभाव राम्रैसंग बुझेका थापालाई यति थाह छ, ओली जीवित रहेसम्म उनको यो सपना पुरा हुन सक्दैन । फेरि पनि थापा भगीरथ प्रयत्न गरिरहेका छन् । जसको नेतृत्व गरेका छन्, ईश्वर पोखरेलले । र, यसमा विधान अधिबेशनबाट मिसिएका छन्, राम बहादुर थापा बादल ।
बिगतमा ओलीका प्रिय पात्रहरु गोकुल बास्कोटा र महेश बस्नेतहरुले पहिल्यै ओली क्याम्प छोडिसकेका थिए । योगेश भट्टराईले समेत भण्डारीका पक्षमा वकालत गरेपछि पार्टीभित्र ओली दवावमा परेका छन् ।
विधान अधिबेशनमा भण्डारीलाई सदस्यता दिनुपर्ने राम बहादुर थापा बादलको जिकिरले ओलीलाई झस्काएको छ ।
१० भाईको संगतबाट बाहिरिएपछि एमालेमा पाएको स्पेश योगेश भट्टराईलाई जोगाउन धौंधौं छ । न ओलीको विश्वास नै जित्न सकेका छन् । न ओलीभन्दा टाढा फेरि जाने अवस्थामा छन् ।
विद्यादेवी भण्डारी त बहाना हुन् । उनीहरु सबैको मनशाय भने ओलीलाई कमजोर बनाउनु हो ।
हिजो ओलीको विपक्षमा उभिने भीम रावल एक्ला थिए । विधान अधिबेशनमा रावलहरुको संख्या बृद्धि भएको छ । ईश्वर पोखरेल वा कर्ण थापा मात्र भण्डारीको पक्षमा उभिएको भए, दुबै जना रावलले बेहोर्नु पथ्र्यो । तर एउटा रावल बाहिरिएपछि धेरै रावलहरुको एमालेमा जन्म भईसकेको छ । हिजो रावललाई सिध्याउन ओलीलाई प्रयोग गरेका कर्ण थापा आफै रावलको पथमा छन् ।
अव हेर्न बाँकी छ, ओली सबैमाथि रावललाई झै कारवाही गर्छन ? वा विधान अधिबेशनमा उठेका मुद्दालाई सम्बोधन गर्छन् ।
एमाले भनेकै ओली । ओली भनेकै एमाले । यतिसम्म भन्नेहरु नै यतिबेला एमालेमा ओलीको सबैभन्दा बिरोधी देखिनु ओलीका लागि पक्कै सुखद संकेत होईन् । ८४ नजिकिदै गर्दा एमालेभित्र नेतृत्वको कार्यशैली र व्यवहारलाई लिएर बढ्दो चरम असन्तुष्टिले एमालेले फाईदा भन्दा नोक्सान नै बढि हुने देखिन्छ । विधान अधिबेशनमा उठेका मुद्दा र असन्तुष्टिलाई समयमै सम्बोधन गर्न नसके ८४ भन्दा नै अघि एमाले कमजोर हुनेछ ।
कृष्ण धानुक ।
डच डिजिज भनेको एउटा ईकोनोमिक फेनोमेनन् हो। यस प्रकारको आर्थिक स्थिति सबैभन्दा पहिले नेदरल्याण्ड्समा देखा परेको हुनाले यसलाई डच डिजिज भनिन्छ। सन १९५९ मा नेदरल्याण्ड्सको उत्तर सागरीय क्षेत्रमा प्राकृतिक ग्यास क्षेत्र फेला परेको थियो। सन् १९६० को दशकमा नेदरल्याण्ड्समा ग्यास र पेट्रोलियम उत्पादनको बिक्रीबाट अचानक ठूलो मात्रामा विदेशी मुद्रा भित्रिँदा त्यसले अर्थतन्त्रका अन्य क्षेत्रहरूमा नकारात्मक असर पारेको थियो। संक्षेपमा भन्नुपर्दा डच डिजिज एक सकारात्मक घटनाको नकारात्मक परिणाम हो। यदि कुनै पनि देशको अर्थतन्त्र एउटै स्रोतमा बढी निर्भर भयो भने अन्य उत्पादनशील क्षेत्रमा नकारात्मक असर पर्छ। जसको कारणले अर्थतन्त्रको सन्तुलन बिग्रिन सक्छ।
रेमिट्यान्स भनेको विदेशमा काम गर्ने व्यक्तिले आफ्नो कमाइको केही अंश आफ्नो देशमा रहेको परिवारलाई पठाउने पैसा हो। नेपालजस्तो विकासोन्मुख देशहरूको लागि रेमिट्यान्स एउटा प्रमुख आर्थिक आधार भएको छ। यसले गरिबी घटाउन, उपभोग बढाउन र विदेशी मुद्रा सञ्चिति कायम राख्न ठूलो भूमिका खेलेको छ। नेपालमा रेमिट्यान्सको इतिहास करिब २०० वर्ष पुरानो मानिन्छ। सन् १८१६ मा सुगौली सन्धिपछि नेपालीहरू ब्रिटिस गोर्खा मा भर्ती हुन थालेका थिएँ। त्यसबेलादेखि नै उनीहरूले आफ्नो कमाइको केही अंश घरपरिवारलाई पठाउने चलन सुरु भएको पाइन्छ। सुरुमा यो लेनदेन अनौपचारिक र सानो मात्रामा हुन्थ्यो। जसले अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव पार्दैनथ्यो। सन् १९९० को दशक सम्म पनि रेमिट्यान्सको योगदान जीडीपीको चार–पाँच प्रतिशतभन्दा बढी थिएन।
दोश्रो जनआन्दोलनपछि रोजगारीका लागि अरब र मलेसियासँगै कोरिया र जापान पनि विकल्प बने। यसैसँगै अध्ययनका लागि अमेरिका, अष्ट्रेलिया, क्यानडा र युरोप जाने विद्यार्थीहरूको संख्यामा पनि उल्लेखनीय वृद्धि भएको थियो। यसका परिणामस्वरूप वैदेशिक आम्दानी उल्लेखनीय रूपमा बढ्यो। पछिल्लो दुई दशकमा नेपालको अर्थतन्त्रलाई टेवा दिने सबैभन्दा शक्तिशाली तत्वका रूपमा रेमिट्यान्स उदाएको छ।
विश्व बैंकको पछिल्लो प्रतिवेदनको विवरण अनुसार नेपालमा भित्रिने रेमिट्यान्सको प्रवाह निरन्तर रूपमा बढिरहेको छ। सन् २००५ मा नेपालमा रेमिट्यान्सको कुल प्रवाह $१.२ अर्ब अमेरिकी डलर मात्र थियो। तर, वैदेशिक रोजगारीमा जाने युवाहरूको संख्यामा भएको वृद्धिसँगै यो रकम तीव्र गतिमा बढ्न थाल्यो। यसको प्रभावले सन् २०१० मा यो आँकडा बढेर $३.४६ अर्ब डलर पुग्यो। जसले नेपाली अर्थतन्त्रमा यसको बढ्दो निर्भरताको संकेत दिएको थियो। रेमिट्यान्स वृद्धिको क्रम जारी रहँदै सन् २०१५ मा $६.७३ अर्ब डलरमा पुग्यो। यो समयमा रेमिट्यान्सले नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको करिब एक चौथाइ हिस्सा ओगटेको थियो।
सबैभन्दा अचम्मको कुरा त यो हो कि कोरोना महामारी जस्तो विश्वव्यापी संकटको समयमा पनि यसको वृद्धि रोकिएन। महामारीका कारण लाखौं नेपाली श्रमिकहरूले रोजगारी गुमाए र स्वदेश फर्किए। तर पनि सन् २०२० मा नेपालको रेमिट्यान्स $८.११ अर्ब डलर पुगेको थियो। विश्व बैंकको पछिल्लो प्रतिवेदनअनुसार सन् २०२४ मा नेपालमा रेमिट्यान्स प्रवाहले अहिलेसम्मकै रेकर्डतोड $१४.१६ अर्ब डलर पुगेको तथ्याङ्कले देखाउँछ। विश्व बैंकको प्रतिवेदन अनुसार सन् २०२४ मा नेपालको कुल गार्हस्थ उत्पादन $४२.९१ अर्ब डलर रहेको थियो। गत वर्षको नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको अनुपातमा रेमिट्यान्स ३३ प्रतिशत हाराहारी रहेको थियो।
रेमिट्यान्सको यस्तो बढ्दो निर्भरता नेपालको अर्थतन्त्रका लागि एउटा खतरा को सूचक पनि हो। किनकि यसले रोजगारी र उत्पादनशील क्षेत्रहरूमा आत्मनिर्भरता कमजोर भएको देखाउँछ। देशको अर्थतन्त्रमा सबै क्षेत्र समानुपातिक रूपमा वृद्धि भएमा त्यसलाई सन्तुलित वृद्धि भनिन्छ। तर नेपालले मानिसहरूलाई विदेशमा सप्लाई बाट प्राप्त गरेको रेमिट्यान्स दीर्घकालीन रूपमा स्थिर रहन सक्ने अवस्था छैन। किनभने एकातर्फ नेपालीहरूको प्रजनन दर घट्दै गएको छ भने अर्कोतर्फ लाईफ एक्सपेकटेन्सी बढिरहेको छ। अहिले हाम्रो जनसंख्याको आधा हिस्सा २९ वर्षभन्दा कम उमेरका छन्। तर नेपालको अहिलेको युवा जनसांख्यिक संरचना सधैँभरि रहिरहँदैन। भर्खरै प्रधानमन्त्री के.पी. ओलीले पनि नेपाली जनतालाई ३० वर्ष उमेर पुग्ने बेला सम्ममा तीन बच्चा जन्माउन सुझाव दिनु भएको थियो। प्रधानमन्त्रीको चिन्ता जनसङ्ख्यामा भईरहेको रहेको चिन्ताजनक परिवर्तनसँग सम्बन्धित थियो।
अर्थशास्त्रीहरूले नेपालको अर्थतन्त्रमा रेमिट्यान्सको बढ्दो प्रभावलाई डच डिजिजसँग जोडेर अध्ययन गर्न थालेका छन्। डच डिजिज अर्थशास्त्रमा प्रयोग हुने एउटा प्रसिद्ध अवधारणा हो। यो एक यस्तो विरोधाभासपूर्ण अवस्था हो। नेदरल्याण्ड्सले सन् १९५९ मा उत्तरी समुद्रमा प्राकृतिक ग्यासको ठूलो भण्डार फेला पारेको थियो। सन् १९६० को दशकमा ग्यासको निर्यातबाट ठूलो आम्दानी भएको थियो। जसले गर्दा डच मुद्रा गिल्डरलाई बलियो बनायो तर मुद्रा बलियो भएपछि नेदरल्याण्ड्सका अन्य उद्योगका उत्पादन र सेवाहरू अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा महँगो भए र निर्यात घट्यो। साथै अन्य उद्योगहरूलाई कामदार पाउन पनि गाह्रो भयो। किनभने बूमिङ क्षेत्रले राम्रो तलब र सुविधा दिँदै कामदारलाई आकर्षित गरिरहेको थियो। सन् १९७० को दशकमा आएर नेदरल्याण्ड्सले आफ्नो प्राकृतिक स्रोतको उत्पादन घटाउँदै लग्नुको साथै आम्दानीलाई पनि सावधानीपूर्वक बचत, नियन्त्रित खर्च र अर्थतन्त्रको विविधीकरण गरेर डच डिजिजको नकारात्मक असर कम गर्न सफल भएको थियो।
डच डिजिज शब्द सन् १९७७ मा द इकनॉमिस्ट पत्रिकाले नेदरल्यान्ड्सको अनुभवलाई व्याख्या गर्न प्रयोग गरेको थियो। सन् १९८२ मा डब्ल्यू. मेक्स कोर्डेन र जे. पीटर निअरी नामक दुई अर्थशास्त्रीहरूले डच डिजिजलाई आर्थिक मोडेलको रूपमा प्रस्तुत गरे। आर्थिक मोडेलअनुसार प्राकृतिक स्रोतको बूमले छोटो समयका लागि लाभ त दिन सक्छ तर दीर्घकालीन अर्थतन्त्रमा अन्य उद्योगलाई कमजोर पारेर नकारात्मक असर पार्न सक्छ।
रेमिट्यान्स नेपालको सबैभन्दा ठूलो विदेशी आम्दानीको स्रोत बनेको छ। यसले नेपालको भुक्तानी सन्तुलनलाई स्थिर राखेको छ भने विदेशी मुद्रा भण्डार बढाएको छ र नेपालको आयात गर्ने क्षमता जोगाइरहेको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकको बि.स. २०८२ असारको प्रतिवेदन अनुसार नेपालको कुल विदेशी विनिमय सञ्चिति रु. २५६९.३८ अर्ब ($१८.६५ अर्ब डलर) पुगेको छ। यसले आगामी १७.६ महिनासम्म मालसामान र १४.७ महिनासम्म सेवा आयातको लागि पर्याप्त विदेशी मुद्रा रहेको संकेत गर्दछ।
रेमिट्यान्स नेपालको अर्थतन्त्रको महत्वपूर्ण स्तम्भ बनेको बिमति छैन। हाम्रो छिमेकी देश श्रीलंकामा सन् २०२२ मा विदेशी मुद्रासञ्चिति कम हुँदा ठूलो आर्थिक संकटमा परेको थियो। त्यसै कारणले सत्ता सम्म परिवर्तन भएको थियो। त्यसैताका नेपाल पनि श्रीलङ्काजस्तै आर्थिक संकटमा पर्न सक्ने चर्चा चुलिएको थियो। तर वैदेशिक रोजगारबाट आएको रेमिटेन्सले अर्थतन्त्रलाई ठूलो धक्का लाग्नबाट जोगायो र भरपर्दो सुरक्षा कवच बनेर संकट टार्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो। यति हुँदाहुँदै पनि चिन्ताजनक पक्ष भनेको रेमिट्यान्सको ठूलो रकम उत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी हुन नसक्नु हो। बरु यसको उल्लेखनीय हिस्सा विलासी उपभोग्य वस्तु र अनुत्पादक क्षेत्रमा खर्च भइरहेको छ। यस्तो प्रवृत्तिले तत्कालीन उपभोग बढाए पनि दीर्घकालीन रूपमा अर्थतन्त्रलाई अझ बढी आयातमा निर्भर बनाउँछ। घरेलु उत्पादन क्षमतामा सुधार ल्याउने सम्भावनालाई कमजोर पार्छ।
रेमिट्यान्सको ठूलो प्रवाहले नेपालमा डच डिजिजका केही लक्षणहरू निम्त्याएको छ:
नेपालको अर्थतन्त्रमा रेमिट्यान्सको प्रभाव एक जटिल र विरोधाभासपूर्ण विषय हो। एकातिर, यसले देशको अर्थतन्त्रलाई जीवनदान दिएको छ भने अर्कोतिर यसले डच डिजिजका जस्ता संरचनात्मक चुनौतीहरू पनि निम्त्याएको छ।
विश्वमा केही देशहरू जस्तै नर्वे र साउदी अरेबियाहरूले डच डिजिजको प्रभावलाई बुझेर बुद्धिमानीपूर्वक समाधान गरेका उदाहरणहरू छन्। नर्वेले पनि सन् १९६० को दशकमा उत्तरी सागरमा विशाल तेल र ग्यास भण्डार पत्ता लगाएको थियो। नर्वेले ग्यास र तेलको निर्यातबाट प्राप्त आम्दानीलाई होशियारीपूर्वक व्यवस्थापन गरेर डच डिजिजको जोखिम बाट आफूलाई बचाउन सफल भएको थियो। नर्वेले ग्यास तथा तेलको बिक्रीबाट आएको धनलाई सिधै खर्च गर्नुको सट्टा भविष्यका लागि बचत गर्ने रणनीति अपनाएको थियो।
नर्वेले आफ्नो आम्दानीलाई सिधै आफ्नो अर्थतन्त्रमा प्रवेश गराएन। नर्वेजियन सरकारले सबै आम्दानीलाई नर्वेजियन सरकारी पेन्सन कोष नामक सार्वभौम सम्पत्ति कोष स्थापना गरेर त्यसमा जम्मा गर्न थाल्यो। यो कोषलाई नर्वेजियन आयल फन्ड पनि भनिन्छ। यस कोषले प्राप्त गरेको आम्दानीलाई विदेशी शेयर, बन्ड र घरजग्गामा लगानी गर्छ। यसले गर्दा विदेशी मुद्राको ठूलो प्रवाहले नर्वेजियन क्रोनरको मूल्य अचानक बढेर अन्य निर्यातजन्य उद्योगहरूलाई कमजोर बनाउनबाट बचायो। नर्वेजियन सरकारी पेन्सनकोषमा अहिले करिब $१.७ ट्रिलियन अमेरिकी डलर बराबरको रकम छ। सम्भवतः यो विश्वमै सबैभन्दा ठूलो सार्वभौम कोष हो।
नर्वेले कोषबाट खर्च गर्न पाउने रकममा कडा नियम लागू गरेको छ। सरकारले कोषको वास्तविक प्रतिफलको करिब ३% मात्रै प्रत्येक वर्ष खर्च गर्न पाउँछ। यस कोषले मूल रकमलाई सुरक्षित राख्दै भविष्यका पुस्ताका लागि बचतको सुनिश्चितता गरेको छ।
तेलको बिक्रीबाट आएको पैसा अत्यधिक खर्च नगरी नर्वेले आफ्नो माछापालन तथा वस्तु उत्पादन र सेवा प्रदायक गर्ने उद्योगहरूलाई बलियो बनाउँदै सस्तो आयातको नकारात्मक प्रभावबाट जोगाउन सफल भयो। जसले गर्दा नर्वेले आर्थिक विविधता कायम राख्दै कुनै एउटा क्षेत्रमा मात्र निर्भर रहनुपरेन।
त्यसैगरी साउदी अरेबियाले तेल बिक्रीबाट प्राप्त आम्दानीको निर्भरता कम गर्दै अन्य क्षेत्रहरूको विकास गर्दै साउदी अरेबियाको सार्वजनिक लगानी कोषको स्थापना, वित्तीय स्थिरता र मानव संसाधनमा लगानी गरेर डच डिजिज प्रभाव बाट बच्ने प्रयास गरेको थियो तथा अहिले पनि जारी छ। साउदी अरेबियाको सार्वजनिक लगानी कोष सन् १९७१ मा स्थापित भएको थियो । सन् २०२४ मा साउदी अरेबियाको सार्वजनिक लगानी कोषमा लगभग $९१३ अर्ब अमेरिकी डलरको सम्पत्ति रहेको थियो। यस कोषको मुख्य उद्देश्य साउदी अरेबियाको तेलमाथिको निर्भरता घटाउँदै अर्थतन्त्रलाई विविधिकरण गर्नु हो। साउदी अरेबियाले आफ्नो अर्थतन्त्रलाई विविधिकरण गर्न र तेलमाथिको निर्भरता घटाउन भिजन २०३० योजना लागू गरेको छ। यसले भिजन २०३० योजनाअन्तर्गत नियोम जस्ता मेगाप्रोजेक्टहरूमा लगानी गरेको छ। जसमा द लाइन नामक भविष्यमुखी स्मार्ट सिटी र अक्सागन नामक औद्योगिक स्मार्ट सिटी निर्माण गरिरहेको छ। साउदी अरेबियाको सार्वजनिक लगानी कोषले सन् २०२४ मा १६ नयाँ कम्पनीहरूको स्थापना गर्दै घरेलु लगानीलाई लगभग ८०% पुर्याएको छ। साउदी अर्थतन्त्रको विविधिकरणमा मद्दत पुर्याएको छ।
नेपालले पनि डच डिजिजको भुमरीमा बच्नका लागि केही रणनीतिक कदम चाल्न अत्यन्त आवश्यक छ। ती सम्भावित नीतिहरू यसप्रकारका हुन सक्छन्:
अन्ततः रेमिट्यान्स केवल उपभोगको साधन मात्र नभई नेपालको दीर्घकालीन समृद्धिको आधार बन्न सक्छ। यसलाई उत्पादनशील क्षेत्रमा सदुपयोग गरिएमा नेपाली अर्थतन्त्र बलियो, दिगो र स्थिर बन्ने छ। र संगसँगै डच डिजिजको प्रभाव कम हुँदै जानेमा पनि दुईमत छैन।
(डेनमार्क बस्नु हुने धानुक आर्थिक मुद्दामा कलम चलाउनु हुन्छ ।)
काठमाडौँ – भोजपुर जिल्लाको अरुण गाउँपालिका फालिटारमा शनिबार आयोजित एक विशेष समारोहमा बहुराष्ट्रिय कम्पनी, जेनेस सलुशन, द्वारा सञ्चालन गरिएको सूचना प्रविधि (आईटी) सम्बन्धी तालिम पुरा गरेका युवाहरुलाई प्रमाणपत्र वितरण गरिएको छ ।
चार महिना पहिले सुरु गरिएको उक्त तालिममा २६ जनाले सहभागिता जनाएका थिए।
कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि भोजपुर नगरपालिकाका मेयर कैलाश कुमार आलेले स्थानीय युवाहरुलाई आईटी सम्बन्धी सीप सिकाएकोमा जेनेस सलुशनको प्रशंसा गरे। उनले नगरपालिकाले प्रशिक्षित युवाहरुलाई भविष्यमा रोजगारीका लागि प्राथमिकता दिने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरे ।
कार्यक्रममा विभिन्न राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरूले आफ्ना धारणा राखेका थिए।
तालिमका सहभागी २६ जनामध्ये ९ जनाले इन्टर्नसिप समेत पूरा गरिसकेका छन्। कार्यक्रममा इन्टर्नसिप पूरा गर्नेहरूलाई कार्यक्रमका सभापति पूर्व एआईजीपी तथा जेनेस सलुशनका कार्यकारी निर्देशक भीम प्रसाद ढकालले प्रमाणपत्र एवम् उत्कृष्ट ३ जना युवालाई जेनेस सलुशनमा रोजगारीका लागि नियुक्तिपत्र समेत प्रदान गरे ।
कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै ढकालले ठूलो संख्यामा युवाहरु रोजगारीको खोजीमा विदेश गइरहेका बेला जेनेस सलुशनले स्थानीय युवाहरूलाई सीपमूलक तालिम प्रदान गरी रोजगारी सिर्जनामा पनि सहयोग गरिरहेको बताए । उनले स्थानीय गाउँपालिका तथा नगरपालिकाहरुलाई प्रशिक्षित युवाहरुलाई रोजगारीमा प्राथमिकता दिन आग्रह पनि गरे ।
सोही कार्यक्रममा जेनेस सलुशनका कार्यकारी निर्देशक भीमप्रसाद ढकाल तथा भोजपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारी राजीव पन्थीले जेनेस सलुशनको भोजपुर कार्यालयको उदघाटन गरेका थिए । उक्त अवसरमा ढकालले युवाहरुलाई नियमित रुपमा प्रशिक्षित गर्ने उद्देश्यले जेनेस सलुशनले भोजपुरमा कार्यालय खोलेको जानकारी दिए । उनले उक्त कार्यालयबाट अरुण गाउँपालिका र समग्र भोजपुर जिल्लामा प्रविधि सचेतना, साइबर सुरक्षा, क्लाउड कम्प्युटिंग, एआइ, डिजिटल ट्रान्सफर्मेशन लगायत क्षेत्रमा तालिम प्रदान गर्नुका साथै भोजपुर जिल्लालाई आइटी हब बनाउन काम गर्ने बताए । उनले युवाहरुलाई प्रशिक्षित गर्ने काममा सरकारी निकाय, स्थानीय सरकार तथा निजी क्षेत्रले हातेमालो गर्नु पर्नेमा पनि जोड दिए ।
कार्यक्रममा अरुण गाउँपालिकाका अध्यक्ष शालिक राम खत्रीले गाउँघरका युवाले पनि आइटी सम्बन्धी सीप सिक्ने मौका पाएकोमा खुसी व्यक्त गर्दै जेनेस सलुशन लगायत सबैलाई हार्दिक धन्यवाद दिएका थिए ।
बेलायतमा मुख्यालय रहेको आइटी तथा साइबर सुरक्षा सम्बन्धी परामर्शदाता कम्पनी जेनेस सलुशनका नेपाल, बंगलादेश, नाइजेरिया लगायत १० मुलुकमा कार्यालयहरु रहेका छन्। जेनेस सलुशनले काठमाडौँस्थित कार्यालयमार्फत विभिन्न नगरपालिकाहरुसंग सहकार्य गरी युवाहरुलाई आइटीमा आधारित रोजगारमूलक सीप प्रदान गर्दै आएको छ।
कतिलाई याद छ, जोशी टाकिजका आँखा ? बडेमानको च्यानल गेट । च्यानल गेट छेक्ने पोष्टरको भित्ता । त्यसका दुबैतिर ठूला आँखा । आँखाको मध्यभागमा फलामका माछा । पहिलो नजर फिल्मका पोष्टरमा । त्यसपछि आँखामा ।
धनगढी शहर । मध्यभागमा गुल्जार जोशी टाकिज । जोशी टाकिजको त्यो युग ।
३ रुपैया २५ पैसाको सस्तो टिकट । पर्दा अघि हिरोलाई छुन मिल्ने बसाई । पाँच र सात रुपैयामा बाल्कोनी । ईटा । बेञ्च । र, डेस्कको बसाई । अर्धकट्टी टिकट । भित्रबाट साथीले पठायो । त्यही देखाएर भित्र पस्यो, अर्को साथी ।
कच्ची जोशी टाकिज । बेञ्चको बसाई । मिथुनको फाईट हेर्न गएकाहरु । हावाले हलको टिन खसाएर, भए घाईते ।
मनिषा कोईरालाको युगको आरम्भ । सौदागर विदाई गरेको कच्चि त्यो टाकिज । नयाँ हल । मैने प्यार किया । त्यो समय, दुई वटा मोटरसाईकलमाथि खुट्टा राखेर मधुलाई पछ्याउदै गरेका अजय देवगन । युवाको जिब्रोमा, मैने प्यार तुम्ही से किया है । कलेज पढ्ने विद्यार्थीहरुमा अजय देवगनको नशा ।
सरस्वती पूजा । मूर्तिमा भन्दा बूँदियामा ध्यान । बूँदियाको लाईन । पूजाभन्दा प्रसादको पर्खाई । बूँदियाका हरेक दाना । गजवको स्वाद ।
फोटो खिच्न जहाँ मान्छे पालो पर्खन्थे । नाम झै स्टार, त्यो फोटो स्टुडियो । सृजना नजिकै च्वाईस फोटो स्टुडियो । कहाँ त्यो यासिकाको युग । कहाँ यो मोवाईल । अनि सेल्फीको जमाना । जहाँ क्यामेरा सेल्फी भए । मान्छे सेल्फिस ।
कैलाली पुल पारी बाल मन्दिर । अगाडि खत्री स्वीट हाउस । पार्कमोडमा जिल्ला विकास समिति । त्यही अगाडि कमल मिष्ठान भण्डार । हुलाक छेउमा, गोरे गोठानीको स्वीट हाउस । नजिकै सुनसरी होटल ।
एक सरो सडक । नयाँ, पुराना सबै अनुहार पढ्ने मान्छेहरु । त्रिनगर, पञ्चोदय, धनगढी मावि, ऐश्वर्य र कैलाली बहुमुखी क्याम्पस । गुरुको डर । साईकलमा केटी । जस्ले बोक्यो । भयो हल्ला । त्यो साईकलको युग ।
पिकनिक जानु प¥यो । बुढीतोला । बान्द्रेखाल । र, गोदावरी । बेलीबटन पाईन्ट । डिंगो जुत्ता । कालो चश्मा । आफूलाई हिरो सम्झिने केटाहरु । केटीहरुका नखरै बढि । बसमा कसको छेउमा को बस्ने ? हानथाप बेग्लै ।
चाकु, चटपट । रामबाबुको चाट । पानीपुरी । खत्री स्वीट हाउस । सुनसरी होटल । गोरे गोठानी । कमल मिष्ठान । त्यही गुलाव, त्यही संगम । एक रुपैया प्लेट समोसा । एक रुपैयामा धीत मर्ने जिलेवी । टप ईन टाउनको मःम । को बिर्सिएला ?
नयाँ वर्ष । दशैं । पोष्ट कार्ड । शायरी । जुही चावला । गोविन्दा । अमिर खान । र, सलमान खानले जोडिने ती सम्बन्धहरु ।
भन्सारमा रश्मी मेडिकल । चौराहामा सरोज मेडिकल हल । पार्कमोडमा जोशी मेडिकल । नर्भिक र ग्राण्डी तिनै । सेतीका एक्ला डाक्टर । गणेश बहादुर सिंह । हात प्लाष्टर गर्ने उनै । बच्चा जन्माउने उनै । पलियामा कपुर र सक्सेनाको जगजगी ।
कामना जनरल चौराहामा । नैनादेवीमा राजभण्डार । विवाह होस वा ब्रतबन्ध । धनगढीका लागि यिनै थिए, भाट भटेनी ।
चर्चामा रातो पुल । सेतो पुल । गेटा । रातोपुलको फुच्चे पनि दादा । रातो पुलको त्यो रवाफ । न रातो पुल रह्यो । न दादा । समय र विकासले कहाँ छोड्यो । सबै निल्यो ।
युथ स्पोर्टस क्लव । बनदेवी क्लव । लाल बहादुर खड्का । ईश्वर चौधरी । तेजेन्द्र थापा । प्रकाश बिष्ट । ओहो ! फुटवलको त्यो क्रेज । न त्यो क्रेज रह्यो । न खेलाडी । खेलसंगै खेलाडी पिटिने त्यो समय ।
कम्प्लेक्समा बदलिएको । वीरेन्द्र–ऐश्वर्य पार्क । कहाँ त्यो भावना र प्रेमको युग । ईतिहास मेटेर राजा बन्ने भूत सवार भएका शासकहरु ।
कुलतमा फसेका युवा । फेन्सिडिलले बद्नाम, त्यो धनगढी । रिक्साले पनि चलेकै थियो । गाडीका पछि दौडिएका यी मान्छेहरु ।
विवाह । जन्ती । बयलगाडाको लस्कर । गाउँ थर्काउने माईक । मिथुनको जमाना । अटरिया पे लोटन कबुतर रे ।
भाइरसको डर । दुलही झै छोपिएका कम्प्युटर । फ्लपीमा अडेको त्यो युग । टेराबाईटमा पनि नअटेको यो समय ।
थारु वस्तीमा माघी । भिडिओ हेर्नेको भीड । रातभरी अनिदा वस्तीहरु । ओहो ! त्यो समय । अनि यो समय । मेसेञ्जर र ह्वाट्स एपमा घरभित्रै हराएका मान्छेहरु ।
जसको घरमा टीभी । त्यहाँ महाभारत हेर्नेको भीड । त्यो धुन । त्यो डायलग । यदा यदाही धर्मस्य । झिर झिर हुने तस्वीर । एन्टेना घुमाएर बितेको त्यो समय ।
न कसैलाई उछिन्ने दौड । न ईष्र्या । न रीस । न प्रतिस्पर्धा । को कहाँबाट आएको हो ? कसलाई मतलव । न कपट । न उछिन्ने होडवाजी । आगो पैचो मागेर बाँचेको त्यो समाज । समय ।
अचेल वाद र आस्थामा बाडिन छोडे, मान्छेहरु । अचेल धनगढीमा चुनाव आउन हुदैन् । को कहाँबाट आएको हो ? उसको भूगोलको सोधीखोजी हुन थाल्छ । गर्खा र ईलाकामा बाडिन थाल्छन्, मान्छेहरु । भेग र भूगोलको पर्खाल खडा गरिदिन्छन्, सम्बन्धमा ।
जहाँ गएपनि । जहाँ पुगे पनि । धनगढी हाम्रो पहिचान हो । धनगढीयन हुनमा गर्व गरौं । नविर्सौ । चुनावपछि पनि सम्बन्ध र जीवन छ ।
धनगढीको सडक फराकिलो भयो । तर मान्छेहरु साँघुरा भए । जातीय छुवाछुत कम हुदै गयो । भेगीय छुवाछुतमा जकडिन थाले मान्छेहरु । वर्चस्वका लागि सर्वस्व दाउमा लगाउने कस्तो नशा पलायो ।
यो सबै विर्सिएर कसलाई फर्किन मन छ, बालापनमा । कस कसलाई जान मन छ, मैन प्यार किया हेर्न ? कन्यादानको भीडमा हराउन मन छ, कस कसलाई ? भीडको टाउकोमाथि चढेर कस कसलाई हेर्न मन छ, युगदेखि युगसम्म ? कस कसलाई हेर्न मन छ, जोशी टाकिजका आँखा ?
काठमाडौं,२१ भदौ।
नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका सुदूर प्रदेश सभा सदस्य लक्ष्मण किशोर चौधरीको तेस्रो पटक मिर्गौला प्रत्यारोपण सफतापूर्वक सम्पन्न भएको छ ।
नेपालमै पहिलो पटक एकै व्यक्तिमा तेस्रो पटक मिर्गौला प्रत्यारोपण भएको यो पहिलो पटक हो । ।
सुदूर पश्चिम प्रदेशका पूर्व मन्त्री चौधरीको भदौ ९ गते शहीद धर्मभक्त राष्ट्रिय प्रत्यारोपण केन्द्रमा मिर्गौला प्रत्यारोपण गरिएको हो ।
भक्तपुरस्थित शहीद धर्मभक्त राष्ट्रिय प्रत्यारोपण केन्द्रका कार्यकारी निर्देशक डा. पुकारचन्द्र श्रेष्ठका अनुसार भदौ ९ गते मिर्गौला प्रत्यारोपण गरिएका चौधरी १२ औं दिनमा शनिबार अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएका छन् ।
३३ वर्षको उमेरमा पहिलो पटक मिर्गौला फेल भएपछि सन् २००९ मा चौधरीले भारतमा गएर मिर्गौला प्रत्यारोपण गराएका थिए । पखाला लाग्ने, लगायतका समस्याका कारण पहिलो पटक प्रत्यारोपण गरिएको मिर्गौला फेल भएको चौधरीले जानकारी दिए ।
काठमाडौं २१ भदौ । मतदान प्रकृया जारी रहेकै बेला नेपाली कांग्रेसको भ्रातृ संगठन नेपाल किसान महासंघको महाधिवेशन बिथोलिएको छ।
शनिवार नयाँ नेतृत्व चयनका लागि सानेपास्थित पार्टीको केन्द्रीय कार्यालयमा जारी मतदान प्रकृया बिथोलिएको हो । मतदान प्रकृया सकिनै लाग्दा विवाद उत्पन्न भएपछि मतदान बिथोलिएको हो ।
नेपाली काँग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवालेबिहीवार कीर्तिपुरमा किसान महासंघको चौथो महाधिवेशन उद्घाटन गरेका थिए ।
काठमाडौं । नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले नेपाली कांग्रेस र नेकपा (एमाले)बीचको गठबन्धन सरकार ‘दलाल पुँजीवाद र बिचौलियावाद’को धाकधम्कीले बनेको बताएका छन् । शनिबार (भदौ २१) पोखरामा आयोजित एक कार्यक्रममा उनले सरकारबारे कडा टिप्पणी गरे ।
“कांग्रेस–एमालेको सरकार उनीहरूको बुद्धिले बनेको होइन, यो दलाल र बिचौलियाको धाक र धम्कीबाट बनेको हो,” उनले भने, “हिजो डरले बनेको, आज पनि डरले बचेको सरकार हो । कांग्रेस–एमालेभित्रका इमानदार साथीहरूले यस्तो सरकारमा बस्नु हुँदैन ।”
नेपाललाई आत्मनिर्भर र स्वाधीन अर्थतन्त्रको बाटोमा अघि बढाउन माओवादी केन्द्रले स्पष्ट कार्ययोजना अघि सारेको उनले बताए ।
माओवादी आन्दोलन मध्यमवर्गको पक्षमा खटिएको उनले उल्लेख गरे । “हामी मध्यमवर्गकै प्रतिनिधि हौँ,” उनले भने, “ऋण मिनाह, सहकारी सुधार र तल्लो वर्गको उत्थान हाम्रो प्राथमिकता हो ।”
प्रचण्डले सहकारी क्षेत्रमा लागेका कांग्रेस–एमालेका नेताहरू नै समस्याको जड भएको आरोप लगाए । उनले भने, “हामीले शक्तिशाली प्राधिकरणमार्फत ठगहरूलाई कारबाही गर्न खोज्यौँ, तर सरकार ढालियो । त्यसैले त्यो काम अघि बढ्न सकेन ।”
न्यायपालिका, कार्यपालिका र व्यवस्थापिकामा संरचनात्मक परिवर्तन नआएको उनले स्वीकार गरे । उनले भने, “उही नियम, उही परम्परा चलिरहेको छ । परिवर्तनको लडाइँ अझै बाँकी छ ।”
पछिल्लो समयमा माओवादी र इमानदार कम्युनिस्टबीच एकता र सहकार्य बढ्दै गएको उनले बताए । “नपत्याउने गरी जनमत बढिरहेको छ । नसोचेका ठाउँमा पनि हामी जितिरहेका छौँ । जनताले बुझ्न थालेका छन्, माओवादी केन्द्र नै जनताको पक्षमा काम गर्ने शक्ति हो,” उनले भने ।
काठमाडौं । चर्चित लोकदोहोरी गायिका विष्णु माझीले दशैंको गीत सार्वजनिक गरेकी छन् । तीजको बहुचर्चित गीत ‘आइन आमा यो तीजमा’ सार्वजनिक गरेको एक महिनापछि उनको नयाँ गीत बुधबार सार्वजनिक भएको हो ।
दशैं गीत ‘परदेशी मेरो परदेशी’मा शब्द र संगीत सुन्दरमणी अधिकारीको छ । यसमा माझी र अधिकारीको स्वर समावेश छ । गीतको भिडियोमा ललिता पौडेल र सुन्दरमणीको अभिनय छ । दशैंतिहारजस्ता पर्वमा घर आउन नपाएको परदेशीको विरहको कथा समेटिएको यो गीत मर्मस्पर्शी लाग्छ । १४ मिनेट लामो भिडियोलाई कथानक शैलीमा कम्पोज गरिएको छ ।
माझीको अघिल्लो गीत ‘आइन आमा यो तीजमा’लाई १ करोड ९१ लाख पटक हेरिएको छ ।
काठमाडौँ । नेपालले बंगलादेशसँग मैत्रीपूर्ण फुटबल खेलको पहिलो खेल आज खेल्दैछ । दशरथ रंगशालामा हुने यो खेल साँझ ५: ३० बजेदेखि शुरु हुदैछ । यस खेलको प्रत्यक्ष प्रशारण एक्सन स्पोर्ट्स एचडीबाट हुने एन्फाले जानकारी दिएको छ ।
यस खेलका लागि प्रशिक्षक म्याट रसले शुरुवाती प्लेइङ ११ सार्बजनिक गरेका छन् । जसमा किरण चेम्जोङ (कप्तान ), गिलेस्पी जङ्ग कार्की, अन्जन बिष्ट, लाकेन लिम्बु, मनिष डाँगी, रोहित चन्द, अरिक बिस्ट, मणि लामा, अनन्त तामाङ, सुमन श्रेष्ठ, र अभिषेक लिम्बु रहेका छन् ।
नेपाल र बंगलादेशबीच अहिलेसम्म २४ खेल भएका छन् । जसमा नेपालले ८ खेल जितेको छ भने बंगलादेशले १३ खेल जितेको छ । त्यस्तै ३ खेल बराबर भएका छन् । त्यस्तै फिफा वरियतामा नेपाल १७६औं स्थानमा छ भने बंगलादेश १८४औं स्थानमा रहेको छ ।
यस खेलका लागि एन्फाले आफैले टिकट बेचेको छ । एन्फाका अनुसार भिआइपी प्यारापिटमा एक हजार र सामान्य प्यारापिटमा ५०० टिकट दर निर्धारण गरेको छ । त्यस्तै यस खेलका लागि सामान्यतर्फ ९ हजार र भिआइपीमा एक हजार टिकट बेच्ने एन्फाले जानकारी दिएको छ । बंगलादेशसँग दोस्रो खेल सेप्टेम्बर ९ मा हुने हुने तालिका रहेको छ ।
काठमाडौँ । सरकारी स्वामित्वको नेपाल टेलिभिजनले सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्ममा सामग्री पोस्ट गर्न छोडेको छ । सरकारले सूचीकरण नभएको भन्दै २६ ओटा सामाजिक सञ्जाल तथा स्ट्रिमिङ सेवालाई बिहीबारदेखि निष्क्रिय गराउन थालेपछि नेपाल टेलिभिजनले यस्तो निर्णय लिएको हो ।
नेपाल टेलिभिजन सामाजिक सञ्जालमा निकै सक्रिय थियो । विशेषगरी युट्युब र फेसबुकमा यसको उपस्थिति थियो । युट्युबमा झन्डै आठ लाख सब्सक्राइबर रहेका छन् भने फेसबुकमा तीन लाख ६० हजारभन्दा बढी फलोअर छन् । टेलिभिजन च्यानलको फेसबुक पेजबाट सरकारका गतिविधि, समाचार तथा विभिन्न कार्यक्रमका सामग्री नियमित रूपमा पोस्ट हुने गरेका थिए ।
फेसबुकमा अन्तिम पटक बिहीबार बेलुका ८ बजे एक भिडिओ लाइभ गरिएको थियो । त्यसयता उक्त च्यानलमा कुनै नयाँ सामग्री पोस्ट भएको छैन । यस्तै युट्युब च्यानलमा पनि अन्तिम पटक बिहीबार नै भिडिओ प्रसारण गरेको देखिन्छ ।
सूचीकृत भएर निर्वाध चलिरहेको नेपाल टेलिभिजनको टिकटक अकाउन्टमा भने पछिल्लो समय खासै नयाँ कन्टेन्ट देखिँदैनन् । नेपाल टेलिभिजनले औपचारिक रूपमा कन्टेन्ट राख्न छोडेको सूचना पनि कतै देखिंदैन । अनलाइन (nepaltvonline.com) मा समाचार आउँछन् भने अन्य जानकारी आधिकारिक वेबसाइट (ntv.org.np) बाट आउने गरेका छन् । तर, आधिकारिक सरकारी डोमेन भने डाउन छ ।
यस विपरीत सरकारी स्वामित्वकै अर्को अनलाइन सञ्चार माध्यम ‘गोरखापत्र अनलाइन’का सामग्री भने फेसबुक, एक्स लगायतका सामाजिक सञ्जालमा यथावत् पोस्ट भइरहेका छन् । त्यस्तै रेडियो नेपाल पनि उत्तिकै सक्रिय रहेको छ ।
कैलाली । कैलालीको लम्कीचुहा नगरपालिका–१ लम्कीस्थित एक जुत्ताचप्पल गोदाममा आइतबार बिहान भीषण आगलागी भएको छ।
जिल्ला प्रहरी कार्यालय कैलालीका अनुसार टीकापुर रोडमा रहेको कल्पना ट्रेडर्स एण्ड सप्लायर्स मा राति करिब २ः४० बजे अचानक आगलागी भएको हो। नगरपालिकाको दमकल, प्रहरी र स्थानीयवासीको सहयोगमा केही घण्टापछि मात्र आगो नियन्त्रणमा लिन सकिएको थियो।
आगलागीमा गोदामका सम्पूर्ण जुत्ता र चप्पल नष्ट भइ करिब ८० लाख रुपैयाँभन्दा बढीको क्षति भएको प्रहरीले जनाएको छ। तर, मानवीय क्षति भने भएको छैन।
उक्त गोदाम लम्की निवासी कल्पना जैशीले सञ्चालन गर्दै आएकी थिइन्। गोदाममा कोही नबस्ने भएकाले आगलागीको कारण अझै पत्ता लाग्न सकेको छैन। प्रहरीले यसबारे थप अनुसन्धान गरिरहेको जनाएको छ।
काठमाण्डौं, २० भदौ ।
महाकाव्यकार डा. नवराज लम्सालको नयाँ महाकाव्य कल्प सार्वजनिक भएको छ ।
नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा शुक्रवार आयोजित एक समारोहमा लम्सालको चौथो महाकाव्य कल्प सार्वजनिक गरिएको हो ।
पूर्वमन्त्री तथा सांसदहरू गगन थापा, विद्या भट्टराई, सुदन किराँती, सांसद मनिष झा, समीक्षक राजकुमार बानियाँ र लेखक स्वयं भएर संयुक्त रूपमा कल्प सार्वजनिक गरे ।
विमोचन समारोहमा कांग्रेसका महामन्त्री समेत रहेका पूर्वमन्त्री तथा सांसद गगन थापाले नवराज लम्सालको प्रतिष्पर्धा नवराज लम्सालसँग मात्र भएको बताए । उनले कुनै दलको झ्रन्डा नबोके पनि कुनै पनि राजनैतिका दलका नेताभन्दा कम राजनीतिक चेतना लम्सालसँग छैन भन्दै उनले भने
त्यही चेतनाका कारण लम्सालको काव्य उच्चस्तरका, वैचारिक र राजनीतिक नेतृत्वले पनि पढ्नै पर्ने भएको हो ।
एमाले नेतृ पूर्वमन्त्री तथा सांसद विद्या भट्टराईले कल्पको अध्ययनबाट लम्सालको वैचारिक धरातल निकै गहिरो पाएको बताईन्।
कार्यक्रमका अर्का अतिथि नेकपा माओवादीका नेता पूर्वमन्त्री तथा सांसद सुदन किरातीले भने, लम्साल सिमान्तकृत जाति आदिवासी महिला र मधेशीको साँस्कृतिक विम्व र पहिचानका गहिरो लेखक हुन् ।
नवराज लम्साल देशको सांस्कृतिक चेतना र बहुलतालाई सम्मान गर्ने कवि हुन् । उनको लेखनमा सांस्कृतिक झल्को र देशको अनुहार भेटिन्छ । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका नेता समेत रहेका सांसद मनिष झाले लम्सालले मधेशलाई जुरुक्क उठाएर आफ्नो बोली राख्न नसक्ने जनताको बोलीलाई कविताको भाषा दिएर देशलाई जोडेको बताए ।
समीक्षक राजकुमार बानियाँले विश्वका चर्चित महाकाव्यहरूको उदाहरण दिँदै नेपाली भाषामा यस प्रकारको काव्य लेखिनु नेपाली भाषाकै गौरव भएको बताए । महाकाव्य हुनका लागि जति चिन्तन बौद्धिकता र गहिराई चाहिन्छ, नवराज लम्सालले त्यसको सीमा पार गरेको उल्लेख गरे ।
कल्प महाकाव्य शिखा बुक्सले प्रकाशन गरेको हो । कर्णको चौथो संस्करण प्रकाशन गरेका प्रकाशक पुष्पराज पौडेलले महाकाव्यकार लम्सालको कृति प्रकाशन गर्न पाउनु गौरवको कुरा भएको बताए ।
लम्सालका चार महाकाव्य, तीन कविता संग्रह र दुई गीत संग्रहसहित नौ पुस्तक प्रकाशित छन् । नेपाली महाकाव्य लेखनको मानक यात्रा तय गरेका लम्साल अग्नि महाकाव्यका लागि २०७८ सालको मदन पुरस्कार विजेता कवि हुन् ।
कवि लम्साल प्रसिद्ध रेडियोकर्मी पनि हुन् । लम्सालसंग ३० वर्ष रेडियो नेपालमा र १० वर्ष बिबिसीमा काम गरेको अनुभव छ ।
कैलाली । आगामी भदौ २८ गते हुने कैलाली उद्योग वाणिज्य सङ्घको निर्वाचनका लागि उम्मेदवारको अन्तिम नामावली सार्वजनिक भएको छ। यस सँगै सङ्घको अध्यक्ष पदका लागी पुष्कर राज ओझा र रुपेश स्वार बीच प्रतिस्पर्धा हुने पक्का भएको हो ।
ओझा प्यानलबाट वरिष्ठ उपाध्यक्षमा ओमबहादुर बिष्ट, उद्योग उपाध्यक्षमा बासुदेव भट्ट, एसोसिएट उपाध्यक्षमा मनोज अग्रवाल, वाणिज्य उपाध्यक्षमा गगनराज केसी, वस्तुगत उपाध्यक्षमा भीमराज ओझा, महासचिवमा दिनेश लम्साल, कोषाध्यक्षमा सुरेन्द्रबहादुर कडायत र सचिवमा कृष्णा कुमारी बिष्ट उम्मेदवार बनेका छन्।
यस्तै रूपेश स्वारको नेतृत्वमा बनेको प्यानलले वरिष्ठ उपाध्यक्षमा केशवराज जोशी, उद्योग उपाध्यक्षमा लक्ष्मणराज पन्त, एसोसिएट उपाध्यक्षमा अनिल कुमार भोजनिया, वाणिज्य उपाध्यक्षमा राधिका चौधरी, वस्तुगत उपाध्यक्षमा सिद्धराज पनेरु, महासचिवमा सुरेश पाण्डेय, कोषाध्यक्षमा तिलक बहादुर बोहरा र सचिवमा प्रकाशकुमार चन्दलाई उम्मेदवार बनाएको छ।
यसपटकको निर्वाचनमा स्वतन्त्र उम्मेदवार समेत प्रतिस्पर्धामा छन्। स्वतन्त्रबाट सचिव पदमा कोपिला कुँवर, एसोसिएट उपाध्यक्षमा कविन्द्र पन्त र वरिष्ठ उपाध्यक्षमा सुरेन्द्र राठी चुनावी मैदानमा उत्रिएका छन।
काठमाण्डौं, २० भदौ ।
नेकपा एमालेले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी(रास्वपा)लाई नाटकीय ढंगले राजनीतिक रंगमञ्चमा उदाएको पार्टीको संज्ञा दिदै तलाउमा उठेको तरंग जस्तै सेलाउने ठोकुवा गरेको छ ।
गोदावरीमा शुक्रबार सुरु भएको दोस्रो विधान महाधिवेशनमा अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीद्वारा प्रस्तुत राजनीतिक प्रतिवेदनमा रास्वपा लक्षित टिप्पणीमा भनिएको छ, रास्वपा तलाउको एउटा तरंग जस्तै सेलाउँछ ।
रास्वपासंग वैचारिक तथा राजनीतिक स्पष्टता नभएको आरोप लगाएको एमालेले बिगतका नीति विहीन गठबन्धन, एमालेको विभाजन र राजनीतिक बिकृतिलाई भजाएर रास्वपाले पपुलिष्ट नारा दिएर जनतालाई दिग्भ्रमित गरेको बताएको छ । दस्तावेजमा भनिएको छ, उनीहरुका हातमा प्रश्नहरू थिए, उत्तर थिएन । हातमा समस्याको चाङ थियो तर समाधानको कुनै विकल्प थिएन । न कुनै वैचारिक–राजनीतिक स्पष्टता । न विगतको कुनै विरासत र योगदान न कुनै सुस्पष्ट गन्तव्य । न त निश्चित वर्गआधार र लक्षित समूह ।
ओलीद्धारा प्रस्तुत गरिएको दस्तावेजमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीले धर्मलाई हतियार बनाएर राजनीति गरिरहेको आरोप लगाईएको छ ।
विगतमा काँग्रेसप्रति आक्रामक रहेको नेकपा एमाले यस पटक पनि रास्वपा र राप्रपा प्रति आक्रामक देखिएको छ ।
काठमाडौं,२० भदौ ।
पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी शुक्रबारबाट ललितपुरको गोदावरीमा सुरु भएको नेकपा एमालेको दोस्रो विधान अधिबेशनमा सहभागी हुनबाट बञ्चित भएकी छन् ।
नेकपा एमालेको सचिवालय बैठकले पार्टी सदस्य नरहेको व्यक्ति विधान अधिवेशनमा सहभागी हुन नसक्ने निर्णय गरेपछि भण्डारी विधान अधिबेशनमा सहभागी हुन पाईनन् ।
दोस्रो विधान अधिवेशनमा सहभागी हुन बञ्चित भएपछि पत्रमार्फत शुभकामना सन्देश पठाउदै भण्डारीले एमाले र आफ्नो उद्देश्य एउटै भएकाले सधैँ सँगै रहने बताएकी छिन् ।
भण्डारीले पार्टीले आफूलाई राष्ट्रपति निर्वाचनमा उम्मेदवार बनाएर पठाएका कारण राष्ट्रिय जिम्मेवारीमा रहेँको बताएकी छिन्। उनले भिडिओ सन्देशमा भनेकी छन्, त्यतिबेला हाम्रो भेटघाटहरू कम भएको हुनसक्छ । तथापि हाम्रो उद्देश्य एउटै हो । हामी सधैँ सँगै नै छौं । यहाँहरूलाई मैले प्रत्यक्ष भेटघाट गर्न नपाए पनि मैले भेटेसरह नै मानेको छु ।
विधान महाधिवेशनका प्रतिनिधिहरूलाई भण्डारीले भावनात्मक र संगठनात्मक हिसाबले अघि बढ्न आग्रह गर्दै भनेकी छन्, भावनात्मक र संगठनात्मक हिसाबले अघि बढ्नुस् । म पनि सधैँ यहाँहरूकै साथमा हुनेछु ।
उनले पत्रमार्फत राखेका आफ्ना विचार अध्ययन गरेर उपयुक्त सल्लाह, सुझाव दिन आग्रह गरेकी छन् ।
नेकपा एमालेको काँधमा देशको ठूलो जिम्मेवारी रहेको बताउदै उनले त्यो जिम्मेवारी पुरा गर्न एमालेका नेता तथा कार्यकर्ताहरुलाई आग्रह गरेकी छन् ।
काठमाडौँ,२० भदौ ।
राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगले सामाजिक सञ्जालमाथि बन्देज लगाउने निर्णयमा पुनर्विचार गर्न सरकारलाई आग्रह गरेको छ ।
सूचीकृत नभएका सामाजिक सञ्जाल बन्द गर्ने सरकारको निर्णयप्रति गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको जनाउदै आयोगले यस्तो निर्णय लोकतान्त्रिक, शासन प्रणालीको मर्म र मानव अधिकारका मूल्य–मान्यतासँग प्रतिकूल हुने भन्दै पुनर्विचार गर्न सरकारलाई आग्रह गरेको हो ।
लामो समयदेखि आमनागरिकको जीवनशैलीको अभिन्न अङ्ग बनेका सामाजिक सञ्जाललाई नियमन र व्यवस्थापन गर्ने नाममा बन्द गर्नु संविधानले सुनिश्चित गरेका अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता, सञ्चार र सूचनाको हकमा समेत धक्का पुगेको उल्लेख छ,आयोगका प्रवक्ता डा. टीकाराम पोखरेलद्धारा जारी गरिएको प्रेस विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘सामाजिक सञ्जाल बन्द गर्ने निर्णयले प्रयोगकर्तामाथि मात्र असर पार्दैन, यसले नेपालको संविधानको धारा १७ को स्वतन्त्रताको हक, १९ को सञ्चारको हक र २७ को सूचनाको हकहरुको संकुचन भएको छ ।’
आयोगले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतासहितका संवैधानिक र अन्तर्राष्ट्रिय कानुनी प्रावधानलाई ध्यानमा राख्दै सामाजिक सञ्जाल नियमन तथा व्यवस्थापनका लागि वैकल्पिक उपाय खोज्न सरकारलाई निर्देशनसमेत दिएको छ।
सामाजिक सञ्जालमाथि लगाईएको बन्देजले नागरिकका मौलिक हकसँगै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिज्ञापत्र र मानव अधिकार घोषणापत्रमा उल्लिखित स्वतन्त्रताको अधिकार समेत कुण्ठित भएको आयोगको ठहर छ ।
काठमाण्डौं, २० भदौ ।
बैठकमा कांग्रेस संसदीय दलका प्रमुख सचेतक श्यामकुमार घिमिरेले सांसद खतिवडालाई सभापति निर्वाचित गरियोस् भनी राखेको प्रस्तावलाई एमालेका संसदीय दलका मुख्य सचेतक महेशकुमार बर्तौलाले समर्थन जनाएका थिए ।
रिक्त रहेको संघीय संसद् संसदीय सुनुवाइ समितिको सभापतिमा सांसद रामहरि खतिवडा निर्विरोध चयन भएका छन् ।
संसदीय सुनुवाइ समितिका ज्येष्ठ सदस्य पशुपतिशम्शेर जबराको अध्यक्षतामा शुक्रबार बसेको समितिको बैठकले नेपाली काँग्रेसका नेता खतिवडा सभापतिमा निर्विरोध चयन भएको घोषणा गरिएको हो । नवनिर्वाचित खतिवडा नेपाली कांग्रेसका सांसद हुन् ।
समितिको यसअघिकी सभापति ईश्वरीदेवी न्यौपानेले राजीनामा दिएपछि रिक्त रहेको उक्त पदमा पदमा खतिवडाको मात्र उम्मेदवारी परेको थियो ।
बैठकमा कांग्रेस संसदीय दलका प्रमुख सचेतक श्यामकुमार घिमिरेले सांसद खतिवडालाई सभापति निर्वाचित गरियोस् भनी राखेको प्रस्तावलाई एमालेका संसदीय दलका मुख्य सचेतक महेशकुमार बर्तौलाले समर्थन जनाएका थिए ।
ओखलढुंगाबाट प्रतिनिधिसभा सदस्य पदमा निर्वाचित खतिवडा नेपाली काँग्रेसका केन्द्रीय सदस्य हुन्।
खतिवडाले निजामती विधेयकमा राखिएको कुलिङ अफ पिरियड व्यवस्थामा विवादमा मुछिएपछि राज्य व्यवस्था तथा सुशासन समितिको सभापतिबाट केही समय अघि राजिनामा दिएका थिए ।
संवैधानिक व्यवस्थाअनुसार सभापतिको पदवहाली गर्नुअघि उनले आगामी सोमबार सभामुखसँग पद तथा गोपनियताको शपथ लिनेछन् ।
काठमाण्डौं, २० भदौ ।
नेपालमा दर्ता हुन अटेर गरेपछि सरकारले मेटा सहितका करीव दुई दर्जन सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्ममाथि बन्देज लगाएको छ ।
सामाजिक सञ्जाललाई व्यवस्थित गर्न सर्वोच्च अदालतले दिएको आदेशमा टेकेर भदौ १९ गते बिहीवार बसेको मन्त्रीपरिषद्को बैठकले नेपालमा दर्ता नभएका सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्म बन्द गर्ने निर्णय गर्दै सो निर्णय कार्यान्वयनका लागि सम्बन्धित निकायलाई निर्देशन दिएको थियो ।
सरकारको निर्देशनपछि सूचिकरण नभएका सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्महरु निस्क्रिय गरिएको नेपाल टेलिकमले जनाएको छ ।
त्यस्तै सरकारको निर्देशन पालना गर्दै एनसेल आजियाटा लिमिटेडले नेपालमा दर्ता नभएका सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म बन्द गरेको जानकारी दिएको छ ।
सरकारको यो निर्णयलाई लिएर देशभित्र पक्ष, विपक्षमा बहस शुरु भएको छ । सत्तारुढ दलका कतिपय नेताहरु सरकारको यो निर्णयका बचाउमा उत्रिएका छन् । कतिपय नेताहरुले सरकार निरकुंश र स्वेच्छाचारी भएको आरोप लगाएका छन् ।
सत्तारुढ दल नेपाली काँग्रेसका महामन्त्री गगन थापाले सामाजिक सञ्जालमाथि बन्देज लगाउने निर्णय फिर्ता लिन सरकारसंग आग्रह गरेका छन् । थापाले यस्तो निर्णय गरेर सरकार उल्टो दिशामा हिडेको आरोप लगाएका छन् ।
पूर्व सञ्चारमन्त्री तथा नेकपा एमालेका नेता गोकुल बास्कोटाले प्रविधिको नियमनका लागि कानून बनाउनु पर्नेमा सरकार नर्थ कोरियाको बाटोमा हिडेको आरोप लगाएका छन् । पूर्व मन्त्री बास्कोटाले सरकारको यो निर्णयलाई विकृति अन्त्य गर्न सूचनामा विर्को लगाउने कदमको संज्ञा दिएका छन् ।
नेकपा एमालेका महासचिव शंकर पोखरेलले सरकारको निर्णयलाई सकारात्मक भएको तर्क मात्र गरेका छैनन् । उनले सरकारको बचाउ गर्दै सकारात्मक पक्षलाई ओझेल पार्न नकारात्मक पक्षको खोजी गर्दै हिड्नु बिडम्बना भएको बताएका छन् ।
एमाले महासचिव पोखरेलले सामाजिक संजाल बन्द भइ नखुल्दा सम्म त्यसले खल्वल्याइ दिएका असल सामाजिक परम्पराहरु पुनस्र्थापित गर्ने कोशिस गर्न आग्रह समेत गरेका छन् ।
यसैबीच मेटाले दर्ता प्रकृयाका लागि सरकारसंग जानकारी मागेको खवर सार्वजनिक भईरहदा सरकारका आधिकारिक निकायहरुको भनाई बाझिएको छ ।
मेटाका सार्वजनिक नीति प्रबन्धक तथा एसिया प्रशान्त क्षेत्रका लागि सम्पर्क अधिकृत रुजान सरवारले सूचना तथा संचार मन्त्रीका आइटी सल्लाहकार आइटी सल्लाहकार शालिग्राम पराजुलीलाई सम्पर्क गरेर नेपाल सरकारको पछिल्लो निर्णयबारे चासो राखेको खवर सार्वजनिक भएपछि सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताहरु उत्साही भएका थिए ।
यद्दपि यो विषयमा न त अहिलेसम्म मेटाको आधिकारिक धारणा बाहिर आएको छ । न त सरकारले नै यो कुराको पुष्टि गरेको छ ।
सञ्चार मन्त्रालयका प्रवक्ता गजेन्द्रकुमार ठाकुरले हालसम्म टिकटक, भाइबर, विटक, निम्बज र पोपो लाइभ गरी पाँच वटा सामाजिक सञ्जाल सूचीकृत भएको जानकारी दिएका छन् । ती सामाजिक सञ्जालमध्ये टिकटक २०८१ साल असोज १६ गते, विटक २०८१ साल कात्तिक ८ गते, भाइबर २०८१ फागुन २४ गते, निम्बज २०८२ वैशाख २१ गते र पोपो लाइभ भर्खरै मात्रै दर्ता भएका हुन् । ठाकुरले टेलिग्राम, ग्लोबल डाइरी र हाम्रो पात्रो सूचीकृत हुने प्रक्रियामा रहेको जानकारी दिएका छन् । सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालयको अध्ययन अनुसार नेपालमा हाल २५ वटा सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म बढी सक्रिय रूपमा प्रयोगमा छन् ।
सरकारको पछिल्लो निर्णयबाट फेसबुक, फेसबुक (मेसेन्जर), इन्स्टाग्राम, युट्युब, ह्वाट्सएप, ट्विटर, लिङ्क्डइन, स्न्यापच्याट, रेडिट, डिस्कर्ड, पिनइन्ट्रेस्ट, सिग्नल, थ्रेड्स, विच्याट, कोरा, टम्ब्लर, क्लबहाउस, मास्टडोन, रम्बल, मिवी, भिके, लाइन, इमो, जालो र सोल लगायतका सामाजिक प्लेटफर्म प्रभावित भएका छन् ।
सरकारले पटक पटक सूचना जारी गरी जानकारी गराउँदा पनि सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्म कम्पनीहरुले अटेर गरेकाले बाध्य भएर ती प्लेटफर्महरु निष्क्रिय बनाउने अवस्था आएको सरकारका प्रवक्ता एवं सञ्चार तथा सूचना मन्त्री पृथ्वी सुब्बा गुरुङले बताएका छन् ।
मेटा लगायतका सामाजिक प्लेट कम्पनीहरु दर्ता प्रकृयामा नआए के हुन्छ ? के यी सामाजिक सञ्जालमाथि लगाईएको बन्देज सधैका लागि कायम हुन्छ ? सामाजिक सञ्जालका प्रयोगकर्ताहरु अन्यौलमा परेका छन् ।
सरकारको यो निर्णयले सामाजिक सञ्जालका प्रयोगकर्ताहरुमा छटपटी देखिन्छ । यीनै प्लेटफर्महरु प्रयोग गरेर अर्थोपार्जन गरिरहेका व्यापारिक फर्म र हजारौ प्रयोगकर्ताहरु सरकारको यो निर्णयलाई लिएर आक्रोशित मात्र छैनन् । निराश समेत भएका छन् ।
प्रतिपक्ष दलहरु र प्रयोगकर्ताहरुले सरकारलाई यो निर्णय सच्याउन दवाव दिईरहेका छन् । प्रतिपक्ष र नागरिकको दवावपछि सरकार के आफ्नो निर्णयबाट पछि हट्ला ?
सूचना प्रविधिमन्त्री पृथ्वी सुब्बा गुरुङले सरकारको उद्देश्य सामाजिक सञ्जाललाई सधैँ बन्द गर्ने नभएको स्पष्ट पारे । सञ्चार मन्त्री सुब्बा गुरुङले सामाजिक प्लेटफर्म सञ्चालक कम्पनी सम्पर्कमा आउनासाथ पुनः नियमित हुने बताएका छन् ।
सञ्चारमन्त्री गुरुङले सूचीकृत भइसकेका र प्रक्रियामा रहेका प्लेटफर्महरु भने बन्द नहुने प्रष्ट पारेका छन् ।
मन्त्री गुरुङको यो भनाईले सरकार आफ्नो निर्णयबाट पछि नहट्ने मनस्थितिमा देखिन्छ ।
