Month: July 2025

बैतडी । पहाडी जिल्लाहरूमा परम्परागत रूपमा दुध, दही, घ्यू जस्ता परिकार भण्डारण तथा प्रशोधनमा प्रयोग हुँदै आएको काठको ठेकी अहिले लोप हुने अवस्थामा पुगेको छ । प्लास्टिक र स्टिलका भाँडाको सहज उपलब्धता तथा पशुपालन व्यवसायमा आएको ह्रासका कारण परम्परागत भाँडाको प्रयोग निरन्तर घट्दै गएको हो ।

पाटन नगरपालिका–३ का भुवन भट्टका अनुसार पछिल्लो पाँचदेखि सात वर्षयता ग्रामीण भेगमा काठका ठेकीको प्रयोग अत्यधिक घटेको छ । ‘‘ पहिले घरघरमा दुध दही राख्न ठेकी अनिवार्य जस्तै हुन्थ्यो,’’ भट्टले भन्नुभयो, ‘‘तर अहिले प्लास्टिकका सस्ता र सजिला भाँडोले स्थान लिएको छ ।’’

डडेल्धुरा, बैतडी, बझाङ र दार्चुला जिल्लामा भित्री मधेश तथा तराई क्षेत्रबाट व्यापारीहरू ठेकी बोकेर गाउँगाउँमा बिक्री गर्न आउने चलन थियो । तर अहिले त्यो परम्परा हराउँदै गएको अनारखोली बजारका व्यापारी डम्बर भट्टले बताए । ‘‘ पशुपालन घट्दा दुधको उत्पादन कम भएको छ,’’ उनले भने, ‘‘ त्यसैले ठेकी प्रयोगको आवश्यकता पनि घटेको हो ।’’

एक ठेकीको मूल्य न्यूनतम एक हजारदेखि आठ हजार रूपियाँसम्म पर्ने गरेकामा सोही प्रयोजनमा प्रयोग हुने प्लास्टिक र स्टिलका भाँडो चार पाँच सय रूपियाँमै पाइने भएकाले उपभोक्ता सस्तो र सजिलो विकल्पतर्फ आकर्षित भएको दशरथचन्द नगरपालिका–४ का व्यापारी खेमराज भट्ट बताउटन् ।

बैतडीबाट मात्र वार्षिक झण्डै १५ सय भैँसी निकासी हुने जिल्ला समन्वय समितिको तथ्याङ्क छ । निकासी कर सङ्कलन सुरु भएपछि सार्वजनिक भएको उक्त तथ्याङ्क अनुसार लुकिछिपी तराईतर्फ लैजाने सङ्ख्या दोब्बर हुन सक्ने स्थानीय व्यापारीहरू बताउछन् ।

यसरी व्यवसायमा आएको मन्दीले ठेकी निर्माण गर्ने साना उद्योगीहरू सङ्कटमा परेका छन । काठका पुराना भाँडो समेत व्यापारको साधन बन्न छाडेका छन् । स्थानीय कृषक चक्रदेव भट्टका अनुसार केही व्यापारीले पुराना वा फुटेका ठेकी प्लास्टिकका भाँडासँग साट्ने चलनसमेत चलेको छ । पाटन नगरपालिका–१ का चक्रबहादुर चन्दका अनुसार प्रयोग गर्न सकिने काठको भाँडोको प्रतिकिलो दुई सय र नचल्ने टुक्राको एक सय रूपियाँसम्म मूल्य तोकिएको छ ।

पहिला–पहिला स्थानीय मेला र जात्रामा मधेश र तराईबाट व्यापारीहरू यस्ता भाँडो लिएर बिक्री गर्न आउँथे । तर पछिल्लो समय बैतडीका देहिमाण्डौं, पात्तालभूमेश्वर, गोकुलेश्वर, पाटन, त्रिपुरासुन्दरी, मेलौली जस्ता धार्मिक स्थलहरूमा लाग्ने मेलामा समेत ठेकीको व्यापार घटेको व्यापारीहरूको गुनासो छ । ‘‘अहिले त दुई–चार हजार रूपियाँको सामान बेच्न पनि गाह्रो हुन्छ, यात्रा खर्चसमेत नउठ्ने अवस्था छ,” जोगबुडाका व्यापारी धनबहादुर भण्डारीले बताए ।

काठमाडौँ ।प्रत्येक वर्ष आषाढ शुक्ल एकादशीका दिन घरघरमा तुलसीको बिरुवा रोपी चार महिनासम्म गरिने विशेष पूजा आराधना आजदेखि सुरु गरिएको छ। ज्येष्ठ शुक्ल एकादशीका दिन घरघरको तुलसी मठ (मोठ) मा राखिएको दलका बिरुवा आज मोठमा सारिएको हो।
आयुर्वेद क्षेत्रमा लामो समय काम गरेका डा. वंशदीप शर्मा खरेलले तुलसीको वैज्ञानिक र औषधीय गुणहरूका कारण नै हाम्रा पुर्खाले घरघरमा यसको मठ बनाएर पूजा आराधना गर्ने परम्परा बसालेको बताए। तुलसीको चियाले मानव शरीरभित्रका कीटाणु नाश गरी स्वस्थ बनाउने भएकाले दैनिक सेवन फलदायी हुने उनको भनाइ छ। कोरोना महामारीका बेला पनि तुलसी, सुठो, पिप्ला, मरिच, त्रिकटुलाई काँडा पानी बनाएर पिउँदा फाइदा पुगेको उनले उल्लेख गरे।

डा. खरेलले हाम्रा वनस्पति र खाद्यान्न स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित रहेको भन्दै अमृतासमेत भनिने गुर्जो धेरै रोगका लागि लाभदायक रहेको बताए। वैज्ञानिक रूपमा बढी अक्सिजन दिने प्रमाणित भएको तुलसी विभिन्न रोगका लागि औषधिका रूपमा समेत प्रयोग गरिन्छ। तुलसीको मठ भएका स्थानमा रोग सार्ने विषालु कीटाणु नआउने विश्वास गरिन्छ भने वास्तु दोष निवारण भई सकारात्मक फल प्राप्त हुने मान्यता छ। तुलसी भएका स्थानमा शुद्ध हावा बहने तथ्य वैज्ञानिक रूपमा पुष्टि भएको छ।

सनातन वैदिक परम्पराअनुसार तुलसीलाई भगवान् विष्णुको प्रतीकका रूपमा मानिन्छ। आजदेखि कार्तिक शुक्ल एकादशीका दिनसम्म तुलसीको विशेष पूजा गरिन्छ। धर्मशास्त्रविद् एवं नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिका सदस्य प्रा. डा. देवमणि भट्टराईका अनुसार, आषाढ शुक्ल एकादशीदेखि कार्तिक शुक्ल एकादशीसम्म चार महिना भगवान् विष्णु क्षीरसागरमा शयन गर्नुहुने भएकाले आजको दिनलाई हरिशयनी एकादशी भनिएको हो। भगवान् विष्णु शयन गर्नुहुने यी चार महिनालाई चतुर्मास पनि भनिन्छ।

यस वर्ष साउनमा अधिकमास परेका कारण चान्द्रमास अनुसार चतुर्मास पाँच महिनाको हुने भएको छ। एक वर्षमा २४ एकादशी पर्छन् तर अधिकमास परेको वर्ष भने २६ वटा एकादशी पर्छन्। सक्नेले सबै एकादशीमा फलाहार मात्र गरेर व्रत बस्छन्। नसक्नेले चतुर्मासका चार महिनामा पर्ने आठ एकादशीमा व्रत गर्छन्। कामकाजमा सक्रिय हुनुपर्ने र चार महिनासम्म पनि फलाहार गर्न नसक्नेले भने हरिशयनी एकादशी र हरिबोधिनी एकादशीका दिन फलाहार गरी व्रत बस्ने गर्छन्। यी दुवै एकादशीलाई व्यवहारमा ‘ठूलो एकादशी’ भन्ने प्रचलन पनि छ।

हरिशयनी एकादशीका अवसरमा आज बिहानैदेखि राजधानीको बूढानीलकण्ठ, उपत्यकाका चार नारायण लगायत देशभरका नारायण एवं विष्णु मन्दिरमा भक्तजनको घुइँचो लागेको छ। चतुर्मासभर देशभरका नारायण मन्दिरमा भक्तजनको विशेष घुइँचो लाग्ने गर्छ। एकादशीका दिन विशेषगरी चामलबाट बनेका परिकार नखाने, रोटी, ढिँडोलगायत फलाहार गर्ने गरिन्छ।

चार महिनासम्म विधिपूर्वक पूजा आराधना गरिएको तुलसीलाई कार्तिक शुक्ल एकादशी अर्थात् हरिबोधिनी एकादशीका दिन दामोदरसँग विवाह गरिदिने वैदिक विधि छ। तुलसी र दामोदरको विधिपूर्वक विवाहपछि अग्नि स्थापना विधिबाट पूजा आराधनासहित चतुर्मास व्रतको उद्यापन गरिन्छ। उद्यापनका लागि मार्गशीर्ष कृष्ण पञ्चमीका दिनसम्म जुराउनु नपर्ने र त्यसपछि भने अग्नि स्थापना जुरेका दिन हवन गरी तुलसीको व्रत समापन गर्ने परम्परा रहेको प्रा. डा. भट्टराईले उल्लेख गरे।

काठ्माण्डौँ- मुसलमान समुदायको मोहर्रम पर्वका अवसरमा घरघरमा राखिएका ताजियाले नेपालगञ्ज ताजियामय बनेको छ ।
मुसलमान समुदायका व्यक्तिहरूले पर्वका अवसरमा आफ्नो गच्छेअनुसारका ताजिया घरमा स्थापना गरेका छन् । मुस्लिम धर्मका प्रवर्तक हजरत मोहम्मदको नाति हजरत इमाम हुसेनले गरेको साहदतको सम्झनास्वरुप मोहर्रम पर्वका अवसरमा ताजिया राख्ने चलन रहेको बाँकेका मुस्लिम अगुवा नेपाल मुस्लिम इत्तेहाद सङ्गठनका केन्द्रीय अध्यक्ष मोहम्मद हारुन हलवाईले बताए ।

उनका अनुसार इस्लामिक क्यालेन्डरको पहिलो महिनामा मनाइने मोहर्रमको नवौँ दिनमा मुस्लिम धर्मावलम्बीहरूले आ–आफ्नो घरमा राखेको ताजिया १०औँ दिनमा कर्बलामा विसर्जन गर्ने गरिन्छ । ताजिया बाँस, कागजको ढड्ठालगायतका कच्चा सामग्रीको प्रयोग गरी बनाइने गरिएको छ ।

मुस्लिम समुदायले घरघरमा स्थापना गरेका ताजिया सामूहिक रूपमा आज घर नजिकै रहेका कर्बलाहरूमा विसर्जन गर्छन् । नेपालगञ्जमा मुस्लिम, हिन्दू तथा अन्य जातिले पनि आ–आफ्नो घर अगाडि ताजिया राखेर पूजाआजा गर्ने गर्छन् । मोहर्रमको अन्तिम दिन घरघरमा राखिएका ताजिया बोकेर स्थानीय कर्बलामा पुगी ताजिया सेलाएपछि मोहर्रम सकिन्छ ।

आफ्नो आर्थिक हैसियतअनुसार ताजिया स्थापना गरिने परम्परा भए पनि पछिल्ला केही वर्ष ठूलो ताजिया राख्ने अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा देखिएको मुस्लिम धर्मगुरु मौलाना अब्दुल जब्बार मञ्जरीको भनाइ छ । उनले साना–ठूला जस्तो ताजिया राखे पनि विसर्जन गरिने भएकाले ठूलै राख्नुपर्ने कुनै जरुरी नरहेको बताए ।

हिन्दूलगायत अन्य धर्म समुदायले समेत मनाउन थालेपछि मोहर्रम पर्व धार्मिक सद्भावका रूपमा विकसित हुँदै गएको छ । भाकल गरी घरमा स्थापना गरिएको ताजियालाई पूजाअर्चना गर्नाले पारिवारिक सुख, समृृद्धि तथा मनोइच्छा पूरा हुने विश्वास रहेको उनले बताए ।

अग्लो ताजिया राख्ने होडबाजी

नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका–११ पासाङल्हामु मार्ग निवासी चाँदबाबु राहीले यो वर्ष ७० फिट उचाइको ताजिया स्थापना गरेका छन । मोहर्रम पर्वका अवसरमा राहीले केही वर्षयता बाँके जिल्लामै सबैभन्दा अग्लो ताजिया राख्ने होडबाजी गर्दै आएका छन । भारतको बहराइच जिल्लास्थित आलीनगरबाट यो वर्ष रु एक लाखमा खरिद गरेर ल्याएको ताजिया बाँके जिल्लामा सबैभन्दा अग्लो रहेको उनको दाबी छ ।

मोटरसाइकल ग्यारेजमा मिस्त्री काम गर्दै आउनुभएका २७ वर्षीय राहीले चन्दा अथवा दानबाट नभई आफ्नो निजी रकम खर्च गरेर आफ्नो टोलमा प्रत्येक वर्ष अग्लो ताजिया राख्ने गरेका छन । ताजिया खरिदका लागि प्रत्येक महिना आफ्नो आम्दानीबाट रकम छुट्याएर बचत गर्ने गरेको उनको भनाइ छ ।

“मेरो मनको खुसी र श्रद्धाका लागि मैले आफ्नै खर्चमा ताजिया लगाउने गरेको छु”, राहीले भने, “यो वर्ष ७० फिटको उचाइको यो बाँके जिल्लामा सबैभन्दा ठूलो ताजिया हो ।” चार महिना अगाडि नै राहीले ताजिया निर्माणका लागि ‘अर्डर’ गरेका थिए। चारवटा ट्रयाक्टरको ट्रलीमा भारतको बहराइचबाट ल्याएको ताजियालाई गए राति घर अगाडि स्थापना गरेको उनले जानकारी दिए ।

विगत आठ वर्षदेखि राहीले आफ्नै लगानीमा जिल्लामै सबैभन्दा अग्लो ताजिया राख्दै आएको उनका छिमेकी मोहम्मद जुनेद राहीले बताए । बाँकेमा मात्र रु एक करोडभन्दा बढीका ताजिया राखिएको राहीको अनुमान छ ।

काठमाडौँ । नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगनकुमार थापाले देशमा केही राम्रो भए पनि भने जति गर्न नसकेको बताएका छन् । शनिबार काठमाडौँमा आयोजित एक कार्यक्रममा बोल्दै थापाले कसैले देशमा खतरा गरेको छ भनेर पनि नपत्याउन र देशमा केही भएन भनेर भन्नेहरूको कुरा पनि नपत्याउन विद्यार्थीलाई आग्रह गरेका हुन् ।

उनले आफूले अध्ययन गरेर मात्रै समर्थन र विरोध गर्न सुझाव दिए । राम्रो गरेकोमा धन्यवाद दिन र भने जति गर्न नसकेकोमा प्रश्न गर्न उनले आग्रह गरे ।

महामन्त्री थापाले भने– ‘कसैले यो देशमा खतरा गरेको छ, भएको छ भनेर नपत्याउनुस् । तर कसैले आएर यो देश बर्बाद भयो, झुर भयो भनेर पनि नपत्याउनुस् । दुइवटै रङ । यो देशमा केही राम्रो भएको छ । केही राम्रो गर्न सकिएको छैन । राम्रो गरेकोमा धन्यवाद भन्नुस् । गर्नुपर्ने जति राम्रो किन गरिनस् भनेर गाली पनि गर्नुस् । बाँकी रहेको म गर्छु भनेर जिम्मा लिनुस् न । नथाक्नुस्, नभाग्नुस् । नगल्नुस् । अडिएर बस्नुस् । नयाँ कुरा सिक्नुस्, प्रश्न गर्नुस् । क्रिटिकल हुनुस्, रमाइलो पनि गर्नुस् ।’

महामन्त्री थापाले अब आउने पुस्ताले आफूले भन्दा राम्रो काम गर्ने आफूलाई विश्वास रहेको बताए ।

काठमाडौं– सत्ता साझेदार नागरिक उन्मुक्ति पार्टीको समर्थन गुमाएको सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारका मुख्यमन्त्री कमलबहादुर शाहले नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवासँग भेट गरेका छन् ।
उन्मुक्ति पार्टीले समर्थन फिर्ता गरेको एक दिनपछि शनिबार बूढानीलकण्ठस्थित निवास पुगेर उनले सभापति देउवासँग भेट गरेका हुन् । भेटबारे केही खुलाइएको छैन ।

मुख्यमन्त्री शाहका प्रेस संयोजक डम्मर बमले पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमका बारेमा छलफल भएको जानकारी दिएका छन । मुख्यमन्त्री शाह नेतृत्वको सरकारलाई दिएको समर्थन उन्मुक्ति पार्टीले शुक्रबारमात्रै फिर्ता लिएको थियो ।

उक्त पार्टीले समर्थन फिर्ता लिए पनि सुदूरपश्चिम सरकारको सत्ता समीकरणमा गणितीय असर भने पर्दैन । संघीय सरकारका लागि कांग्रेस र एमालेबीच सात बुँदे सहमति पछि सुदूरपश्चिममा कांग्रेस नेतृत्वमा सरकार गठन भएको थियो ।

काठमाडौं । नेपाली हाँस्यव्यङ्ग्य सिरियल मेरी बास्सैकी कलाकार लक्ष्मी श्रेष्ठ (अप्सरा आमा)को निधन भएको छ ।

श्रेष्ठको शुक्रबार राति निधन भएको केही सिरियलमा सहकार्य गरेकी कलाकार सुशीला निरौला (विमली)ले जानकारी दिइन् ।

श्रेष्ठ ‘मेरी बास्सै’ मा ‘अप्सरा आमा’ पात्रको भूमिकामा थिइन् । उनको यो भूमिका धेरै रुचाइएको थियो ।

श्रेष्ठ लामो समयदेखि स्तन क्यान्सर पीडित थिइन् । उनकै आजै पशुपति आर्यघाटमा अन्त्येष्टि गरिँदैछ ।