काठमाडौ । म्यान्मारको दोस्रो ठूलो सहर म्यान्डलेमा ठाउँठाउँमा सुन प्रयोग गरी बनाइएका पगोडा शैलीका बौद्ध मन्दिर र समाधिस्थल थिए। कुनै बेला उक्त सहर देशको राजधानी पनि थियो। अहिले त्यहाँ शवको दुर्गन्ध फैलिएको छ।
गत साता म्याग्निट्यूड ७.७ को शक्तिशाली भूकम्पले निम्त्याएको विनाशका कारण ठूलो सङ्ख्यामा शवहरू थुप्रिएका छन्। एक स्थानीयवासीका अनुसार शवहरूको “खात बनाएर दाहसंस्कार” गर्नुपर्ने अवस्था उत्पन्न भएको छ।
म्यान्मारको सेनाका प्रमुखका अनुसार उक्त भूकम्प र त्यसका परकम्पका कारण मृत्यु हुने मानिसको सङ्ख्या २,७०० नाघेको छ भने ४,५०० जनाभन्दा बढीको मृत्यु भएको छ। सयौँ मानिसहरू अझै हराइरहेका छन्। हताहत हुने मानिसको सङ्ख्या बढ्न सक्ने ठानिएको छ।
ठूलो जनसङ्ख्या भएको उक्त सहरका मानिसहरूका अनुसार भूकम्प गएदेखि नै उनीहरू राति सुत्न सकेका छैनन् र खाद्यान्न तथा खानेपानीको आपूर्ति घटेकाले तिनको खोजीमा सडकमा भौँतारिन बाध्य छन्।
हामीलाई “शवमाथि शव थुपारेर दाहसंस्कार गरिएको” बताउने एक तेइस वर्षकी महिलाले आफ्ना आफन्त पनि गुमाएकी छन्।
“तर उनको शव भग्नावशेषबाट दुई दिनपछि मात्र बाहिर निकालियो,” आफूलाई ‘जे’ मात्र भनेर चिनाउन चाहने ती छात्राले भनिन्।
कमजोर भौतिक संरचना र आन्तरिक द्वन्द्वका कारण राहत कार्य नराम्ररी प्रभावित भएको छ। म्यान्मारको सेनाले पहिलादेखि नै प्राकृतिक प्रकोपबाट परेको दुष्प्रभाव कम देखाउँदै आएको छ। उद्धारकर्ताहरू भत्किएका अरू भवन र सम्पर्क भङ्ग भएका अन्य भेगमा पुगेपछि मृतकहरूको सङ्ख्या बढ्ने देखिन्छ।
म्यान्डलेको महाअङ्म्यी क्षेत्रमा बस्ने जे “अनिद्राका कारण रिँगटा” लागेको बताउँछिन्।
जोगिएका घरहरूले परकम्प थेग्न नसक्ने डरमा धेरै मानिसहरू पालमा वा खुला आकाशमुनि सडकमै बसेका छन्।
“म र धेरै मानिसहरू सडकमा टुक्रुक्क बसेर चिच्याउने गरेका छौँ,” जेले भनिन्।
भत्किएका घरमा पुरिएका मानिसहरू जीवितै फेला पर्ने क्रम जारी छ। आपत्कालीन सेवा प्रदान गर्ने निकायले विगत चार दिनमा म्यान्डलेमा ४०० जनाभन्दा बढीको उद्धार गरेको छ भने २५९ वटा शव फेला पारेको छ।
मृतकहरूको वास्तविक सङ्ख्या सरकारी निकायले भनेको भन्दै निकै धेरै भएको ठानिएको छ।
मङ्गलवार टेलिभिजनबाट प्रसारित सम्बोधनमा सेनाका प्रमुख मिन आङ ह्लाइङले मृतकको सङ्ख्या ३,००० नाघ्न सक्ने बताए।
तर अमेरिकी भौगर्भिक सर्वेक्षण निकाय यूएसजीएसले भूकम्प गएको स्थान र भूकम्पको शक्तिका आधारमा “मृतकको सङ्ख्या १०,००० भन्दा बढी हुन सक्ने प्रबल सम्भावना” रहेको शुक्रवार बताएको थियो।
यो विनाशका कारण बालबालिकाहरूमा निकै मानसिक आघात पुगेको छ।
एक स्थानीय पादरीका अनुसार छिमेकमा घरहरू भत्किएको देखेर उनका आठवर्षे छोरा अचानक रुने गरेका छन्।
“भुइँचालो जाँदा छोरो सुत्ने कोठामा थियो अनि मेरी पत्नी सानी छोरीसँग थिइन्। छोरोमाथि केही भग्नावशेष खस्यो,” आफूलाई रुआटे नामबाट मात्र चिनाउन चाहने ती व्यक्तिले भने।
“हिजो हामीले हाम्रो छिमेकमा भत्केका भवनहरूबाट शवहरू बाहिर निकालेको देख्यौँ,” उनले भने। उनको परिवार दक्षिणी म्यान्डलेको प्यिजिटागोन क्षेत्रमा बस्दै आएको छ।
“परिस्थिति निकै गम्भीर छ। म्यान्मार धेरैवटा विनाशको प्रकोपमा परेको छ, तीमध्ये केही प्राकृतिक छन् भने केही मानिसका कारण भएका छन्। सबै मानिस वाक्क भइसके। हामी निराश र असहाय भएका छौँ।”
तस्बिर स्रोत,EPA
तस्बिरको क्याप्शन,स्काई भिला आवासीय भवनको भग्नावशेषमा चिनियाँ उद्धारकर्मीहरू
भूकम्पका कारण स्काई भिला नामक बाह्रतले आवासीय भवन भत्कियो। अहिले त्यसको छ तला मात्र बाँकी छ। उक्त भवननजिकै बस्ने एक बौद्ध भिक्षुका अनुसार भग्नावशेषमा केही मानिस जीवितै फेला परेका भए पनि विगत २४ घण्टामा केवल शव मात्र बाहिर निकालिएको बीबीसीलाई बताए।”त्यहाँ धेरै शवहरू बाँकी छन्, मलाई लाग्छ १०० वटाभन्दा बढी,” उनले भने।
म्यान्डलेनजिकै रहेका शवदाहगृहमा ठूलो चाप परेको छ। सरकारी निकायले शव पोको पार्ने ब्यागसहित विभिन्न सामग्रीको अभाव खेप्नुपरेको छ।
सडकहरूमा भत्किएका मन्दिरका अवशेष र सुनौला गजुरहरू यत्रतत्र छरिएका छन्। सुनको पाता उत्पादन र पर्यटनका लागि ख्याति कमाएको म्यान्डलेमा देशका अरू स्थानमा जस्तै केही वर्षयता गरिबी बढ्दै गएको देखिन्थ्यो।
तस्बिर स्रोत,BBC Burmese
तस्बिरको क्याप्शन,मानिसहरूले खाद्यपदार्थ र पानीको अभाव खेप्नुपरेको छ
गत साता शुक्रवार आएको भूकम्पले थाईल्यान्ड र चीनमा पनि प्रभाव पर्यो। तर गृहयुद्ध र आर्थिक दुरवस्था र सैन्य शासनका कारण उत्पन्न अन्योलमा फसेको म्यान्मारमा भएको विनाश कहालीलाग्दो छ।
भूकम्प जानुअघि नै म्यान्मारभित्र ३५ लाख मानिस विस्थापित भइसकेका थिए।
बलपूर्वक सेनामा भर्ती गराउन थालिएकाले हजारौँ युवाहरू विदेश पलायन भएका छन्। यो परिस्थितिमा म्यान्मारमा उद्धार र राहत तथा पुनर्निर्माणका लागि आवश्यक जनशक्ति कम हुने देखिन्छ।
म्यान्मारको सैन्य शासनलाई सघाउँदै आएका रुस र चीनले पनि अहिले सहायता सामग्री र विशेषज्ञहरू पठाएका छन्।
तर जेका अनुसार राहतकार्यको गति सुस्त छ।
“[उद्धार टोलीहरू] चार दिनदेखि निरन्तर काम गर्दै छन्। उनीहरू थाकेका पनि छन्। उनीहरूले केही आराम गर्नुपर्छ।”
“तर व्यापक क्षति भएकाले र हामीसँग साधनस्रोत सीमित भएकाले प्रभावकारी रूपमा सबै कुरा मिलाउन राहतकर्मीहरूलाई कठिन छ।”
तस्बिर स्रोत,Getty Images
तस्बिरको क्याप्शन,म्यान्डलेमा सुनले बनेका बौद्ध मन्दिरहरू थिए
तस्बिर स्रोत,EPA-EFE
तस्बिरको क्याप्शन,म्यान्डलेमा बौद्ध विहार र मन्दिरहरूमा ठूलो क्षति पुगेको छ
म्यान्मारको जुन्टा अर्थात् सैन्य शासनले सबै खालको सहायता स्वीकार गर्ने बताएको छ। तर भूकम्पबाट प्रभावित केही क्षेत्रमा पुग्न कठिन भएको केही सहायताकर्मीहरूले बताएका छन्।
विनाशकारी भूकम्पको केन्द्रबिन्दु रहेको सगाइङस्थित स्थानीय सञ्चारमाध्यमका अनुसार सैन्य अधिकारीहरूले सहायता सङ्ठनहरूलाई उक्त क्षेत्रमा आउने स्वयंसेवकहरू र सामग्रीको सूची बुझाउन अनिवार्य बनाएका छन्।
ह्यूमन राइट्स वाच र एम्नस्टी इन्टर्न्याश्नलसहित विभिन्न मानवाधिकारवादी समूहहरूले सहायताकर्मीहरूलाई प्रभावित क्षेत्रमा निर्बाध जान दिन सैन्य शासनसँग आग्रह गरेका छन्।
“हजारौँ मानिस हताहत हुने गरी भएको भयानक प्राकृतिक प्रकोपपछि पनि म्यान्मारको सैन्य शासनले
मानिसहरूलाई तर्साउन छोडेको छैन,” ह्यूमन राइट्स वाचका एशिया सहायक निर्देशक ब्रायोनी लाऊले भनिन्।
“जुन्टाले आफ्नो डरलाग्दो विगतबाट माथि उठेर भूकम्पबाट प्रभावित क्षेत्रहरूमा जोखिममा परेका मानिसहरूलाई यथाशीघ्र मानवीय सहायता पुग्न दिने सुश्चित गर्नुपर्छ,” उनले भनिन्।
सेनाले भूकम्प प्रभावित केही क्षेत्रमा हवाई आक्रमण गरेका विवरणहरू आएका छन्। -बीबीसी नेपाली
