Month: November 2024

हरेक व्यक्तिसंग केही न केही सपना हुन्छन । ठूलो भएपछि यो बन्ने । त्यो बन्ने । र ती सपनासंगै जोडिएर योजनाहरु पनि उसको दिमागमा हुर्किरहेका हुन्छन् ।

तर १२ वर्षसम्म बाख्रा चराएर हुर्केका उनीभित्र त सपनाले हुर्किने अवसर पनि पाएन । तर जीवन न हो । कति बेला कुन मोडमा कहाँ पुग्छ ? कुन मोडले जिन्दगी र जिन्दगीका सपनाहरु बदलि दिन्छ ?

सपना बिहिन तीनै व्यक्ति धेरैका जीवनका सपना पुरा गर्न जीवनको उत्तराद्र्धमा पनि सक्रिय छन् । ती व्यक्ति हुन्, शिवहरी शर्मा मुडभरी ।

२००८ सालमा नुवाकोटको झ्याङ्लीमा जन्मिएका उनी बुवा ऋषिभक्त शर्मा मुडभरी र आमा लिला कुमारीका शर्मा  एक्ला सन्तान थिए ।उनी सानै थिए । घरमै अक्षराम्भ भयो । स्कुल भने टेक्न पाएनन । १२ वर्षसम्म गोठालो भएरै बिताए । गोठालो जान्थे । बाख्रा चराउथे ।  घर नजिक विद्यालय थिएन । अलि ठूलो भएपछि पिताजीले चिनिया खर्कमा रहेको पाठशालामा भर्ना गरिदिए । घरभन्दा निकै टाढा डाडामा पाठशाला थियो । दुई डाडाको खोचबाट हिड्नुपर्ने । डाडामा विद्यालय । विद्यालय जानेबेला आमाले चामल र भुटेको मकै दिएर पठाउथिन । भोक लाग्दा खाएस भनेर । एक कक्षादेखि तीन कक्षासम्म त्यही पढे । विद्यालय आउन जान दुई घण्टा भन्दा बढि लाग्थ्यो । आमाको माया । छोराले दुःख पायो भनेर आमाले भनिन्, भो यति दुःख गरेर पढ्न पर्दैन । उनको विद्यालय छुट्यो ।

उनी १५ वर्षका भए । आमाले उनलाई पढाउन काठमाण्डौं लगिन । भोटाहिटीमा रहेको बालकुमारी विद्यालयमा कक्षा तीनमा भर्ना गरिए । केही समय आमा त्यही बसिन । तर पछि एक्लै छोडेर आमा फर्किइन । उनी डेरामा बस्थे । आफै खाना बनाउथे । राशन सकिएपछि नुवाकोट फर्किन्थे । निधारमा नाम्लो । पिठ्युमा डोको । डोकोमा राशन । यसरी थुपै्र पटक राशन बोके । एक दिनमा घरबाट काठमाण्डौं पुग्थे । पाँच कक्षासम्म यसरी पढे ।

उनी काठमाण्डौंमै थिए । उनका बुवाका काका पर्ने नेपालगञ्जमा कन्जरभेटर थिए । कन्जरभेटरसंगै कैलाली घुम्न आएका उनका बुवा त्यसपछि नुवाकोट फर्किएनन । कैलालीको पवेरामा जग्गा किने । र यतै बस्न थाले । केही समयपछि उनकी आमा पनि कैलाली आईन । पछि उनी पनि कैलाली पुगे ।

र उनी हसुलियामा रहेको छिमानन्द प्राविमा ६ कक्षामा भर्ना भए । उनका बुवा गाँउमा जमिसकेका थिए । सबैले उनका बुवालाई सुबेदार बाजे भनेर सम्बोधन गर्ने । त्यतिबेला प्रत्येक गाँउमा एक जना महाजन हुन्थे । सबै मुस्लिम । ती मध्येका एक थिए,जहुर अहमद । जोसंग उनका बुवाको राम्रो सम्बन्ध थियो । उनका बुवाले जहुरसंगै छोरालाई पढाउन बरेली पठाए । जहुर बरेलीका बासिन्दा थिए । बरेलीको भोजीपुराभित्र एउटा कस्वा थियो, धौरा । धौराहा रहेको जहुरको घरमा बसेर उनले ६ देखि ८ कक्षासम्म पढे । त्यसपछि उनी बरेली आए ।  कुवँर दयाशंकर एडवर्ड मेमोरियल कलेज भर्ना भए । त्यहीबाट १० कक्षा पास गरे । त्यसपछि उनी काठमाण्डौं पुगे । ११ कक्षामा नेपाल नेशनल कलेजमा भर्ना भए । त्यहीबाट स्नातक गरे । त्यही कलेज पछि शंकरदेव क्याम्पस भयो । र कानपुर विश्व विद्यालयबाट अर्थशास्त्रमा डिग्री गरे ।

उनी २१ वर्षका थिए । लोकसेवाको परीक्षा खुल्यो । जनकपुर चुरोट कारखाना(जचुकाली),तत्कालिन शाही नेपाल वायु सेवा निगम, नेपाल औद्योगिक विकास निगम(एनआईडिसी) को संयुक्त आवदेन थियो । आवदेन भरे । परीक्षा दिए । पास भए । उनले जचुकालीमा चौथो तहको जागीर रोजे । मासिक तलव थियो, १८० रुपैया ।

जचुकालीको जागीर खाएपनि उनको रुची शिक्षण पेशामा थियो । शुरुमा पढाउनु सौख थियो । पछि त्यही सोख आदत बनिसकेका थियो । पढाउनै पर्ने एक किसिमको अम्मल जस्तो । गाँउमा केही समय आराम गर्छु भनेर गएका थिए । त्यहाँ पनि खाली बस्न सकेनन । मनमनै सोचे– पढाउन नपाएपछि म त बहुलाउछु । गाँउकै विद्यालयमा केही समय पढाए ।

जचुकालीका जागीरे । सरुवा भईरहन्थ्यो । तर सरुवा भएर जहाँ पुग्थे । त्यही पढाउन थाल्थे । उनी जहाँ गए पढाए । काठमाण्डौंबाट जागीर शुरु गरेका उनी त्यहाँबाट सरुवा भएर धनगढी आए । धनगढीबाट सरुवा भएर पुगे, महेन्द्रनगर । महेन्द्रनगरमा जचुकालीको जागीरसंगै सिद्धनाथ बहुमुखी क्याम्पसमा पढाउन शुरु गरे । त्यहाँबाट उनको सरुवा भयो, धनकुटा । धनकुटा छदा त्यही पढाए । र फेरि कञ्चनपुरमा आए । उनले अध्यापनलाई फेरि जोडे । केही वर्षपछि चितवन सरुवा भयो, त्यहाँ बालकुमारीमा पढाए । चितवनबाट सरुवा भएर पुगे, पुरानै ठाउ, महेन्द्रनगर । सिद्धनाथसंग त उनको पुरानो मोह । पढाउन किन छोड्थे । पढाउन थाले । जचुकालीको सातौ तहको अधिकृतबाट उनले २०५१ सालमा राजिनामा दिए । र फर्के हसुलिया । गाँउ फर्के । मन त उही थियो ।

रामदास सरसंग आग्रह गरेर आफैले पढेको छिमानन्द प्राविमा पढाउन थाले । उनी गाँउमा पढाईरहेको थाह पाएपछि धनगढी उपमहानगरपालिकाका तत्कालिन मेयर स्व.किशोर कुमार बम  उनलाई भेट्न गाँउमै पुगे । बमले उनलाई ऐश्वर्य विद्या निकेतनको प्रधानअध्यापकको जिम्मेवारी निर्बाह गरिदिन आग्रह गरे । मेयर बमको आग्रह उनले टार्न सकेनन । र २०५३ सालमा उनले ऐश्वर्यको प्रधानअध्यापकको जिम्मेवारी सम्हाले । त्यतिबेला ऐश्वर्यको पढाईको अवस्था नाजुक थियो । प्लस टुमा जम्मा ६ जना विद्यार्थी थिए । ति पनि अन्यत्र जाने मनस्थितिमा थिए । विद्यालय लथालिंग थियो । शिक्षकहरुलाई तलव खुवाउन विद्यालयसंग पैसा थिएन । ऐश्वर्यमा कुल विद्यार्थी संख्या थियो, करीव चार सय ।

जव उनले ऐश्वर्यको जिम्मेवारी हातमा लिए । रातदिन नभनेर खटे । विस्तारै विद्यालयको अवस्था सुधार हुदै गयो । नतिजा पनि राम्रो आउन थाल्यो । विद्यार्थीको संख्या पनि बढ्यो । अभिभावक र विद्यार्थीहरु आकर्षित हुदै गए । प्लस टुमा मानविकी र व्यवस्थापन संकाय थपे ।

माध्यामिक शिक्षा विकास परियोजना मार्फत ल्याव भवन बनाए । जसका लागि तत्कालीन सांसद महेश्वर पाठकले सहयोग गरे । शिक्षाप्रेमी ठेकराज पन्तसंग आग्रह गरी ठेकराज सदन बनाए ।

ऐश्वर्यमा उनकै पालामा बिभागको व्यवस्था भयो । तलव खुवाउन सक्ने अवस्था नरहेको ऐश्वर्यमा उनले शिक्षकको संख्या थपे । र तलव पनि समयमै खाने व्यवस्था गरे । ऐश्वर्यले उनका पालामा भौतिक पूर्बाधार, गुणस्तरमा फड्को मा¥यो । उनले २०५९ सालमा प्रधानअध्यापकको पदबाट राजिनामा दिए । उनले विद्यालय छाड्दा विद्यार्थीको संख्या १२०० पुगिसकेको थियो ।

त्यसपछि उनी शान ईन्टरनेशनलको प्रिन्सिपलको जिम्मेवारी निर्बाह गर्दै काठमाण्डौं पुगे । त्यसको अवस्था पनि नाजुक थियो । सय जना जति विद्यार्थी । बीबीएको मात्र पढाई । लथालिंग अवस्था । उनले त्यहाँ चार वर्ष प्रिन्सिपलका रुपमा काम गरे । त्यो अबधिमा उनले नेपालमै पढाई नहुने माईक्रो बायोलोजीको पढाई शुरु गरे । गुणस्तरमा अब्बल बनाए । विद्यार्थी संख्या सयबाट चार सय पुग्यो । र उनी त्यहाँबाट पनि बिदा भए । उनी जहाँ जान्थे । त्यहाँ राम्रो छाप छोड्थे ।

शान ईन्टरनेशनलपछि उनी पुनः धनगढी फर्किए । धनगढीमा उनले धनगढी ईञ्जिनियरिङ कलेज(नाष्ट) को प्रमुखको रुपमा जिम्मेवारी सम्हाले । विज्ञान संकाय मात्र सञ्चालन थियो । प्लस र स्नातकमा कुल विद्यार्थीको संख्या थियो, ५९ । एउटा कक्षामा ५÷६ जना विद्यार्थी हुन्थे । बढि विद्यार्थी भएको कक्षामा १५÷१६ जना । विद्यार्थी संख्याले कलेजको आर्थिक अवस्था धान्न सक्ने अवस्था थिएन । शिक्षकहरुले ७÷८ महिनादेखि तलव पाएका थिएनन । उनले दिन भनेनन । रात भनेनन । निरन्तर खटिरहे । सिभिल ईञ्जिनियरिङ शुरु गरे । बीबीए थपे । उनले विद्यार्थी नपाएर झण्डै बन्द हुने अवस्थामा रहेको नाष्टलाई उचाईमा पु¥याए । गुणस्तरमा अब्बल बनाए । उनले जिम्मेवारी लिदा भाडाको एउटा घरमा सञ्चालनमा रहेको नाष्टको यतिबेला आफ्नै ६ वटा पक्की भवन छन् । विद्यार्थी संख्या १६०० नाघेको छ । पहिले ८ जना शिक्षक थिए । अहिले ६७ जना छन् ।

पोखरा विश्वविद्यालयको मातहतमा रहेका ५८ कलेजमध्ये नाष्ट १० उत्कृष्ट कलेज भित्र दरिएको छ । र हरेक वर्ष हुने परीक्षामा नाष्टबाट युनिभर्सिटिमा उत्कृष्ट नतिजा दिने विद्यार्थी परिरहेका छन् । नाष्टको यो सफलता शिवहरी शर्मा मुडभरीको अथक मिहिनेतको प्रतिफल हो । उनी कुशल प्रशासक हुन । उनले जुन शैक्षिक संस्थाको नेतृत्व गरे, त्यसको कायापलट नै भएको छ ।

उनी हरेक वर्ष विद्यार्थीहरुसंगै रुन्छन । जव विद्यार्थीहरुको विदाईको क्षण आउछ । उनी भावुक हुन्छन । आफूलाई सम्हाल्न सक्दैनन । विद्यार्थीहरु पनि रुन्छन । उनी पनि रुन्छन । विद्यार्थीसंगै विदाई समारोहमा रुन थालेको वर्षौ भयो । क्रम अझै जारी छ । यस पटक विद्यार्थी र उनीबीच विदाई कार्यक्रममा नरुने सहमती भयो । तर जव कार्यक्रम समापन हुने क्रममा थियो, विद्यार्थीहरु रुन थाले । र उनीहरुसंग रोयो, उनीपनि । भन्छन्, मैले आफूलाई सम्हाल्नै सकेन । विदाईको क्षण किन आउछ होला ? उनी आफैलाई प्रश्न गर्छन । जव हरेक नयाँ शैक्षिक सत्रमा नयाँ विद्यार्थीहरुको स्वागत कार्यक्रम आयोजना हुन्छ । त्यतिबेला उनी जति खुशी हुन्छन । उनीभित्र त्यहीबेला एउटा चिन्ता पनि शुरु भईसक्छ,अव विदाईका लागि तयार हुनु पर्छ ।

विद्यार्थीसंग उनको लगाव गजवकै छ । गुरु र शिष्यको सम्बन्ध अटुट र पवित्र हुन्छ ।  सबै गुरु आदर्श व्यक्ति हुदैनन । उनी विद्यार्थीका लागि आदर्श गुरु हुन् । संसारका जुन सुकै कुनामा पुगेपनि उनलाई विद्यार्थीहरुले अझै सम्झिन्छन । आदर गर्छन । चिन्ता गर्छन ।

सुदूरपश्चिममा शिक्षा क्षेत्रमा योगदान पु¥याउने थोरै व्यक्तिहरुमा उनी पनि चिनिन्छन । उनका उमेरका साथीहरु कतिपयको निधन भईसक्यो । कतिपय घरमा आराम गरेर बसिरहेका छन् । उनी गुरु हुन् । ज्ञानको ज्योती हुन् ।

परिवार मात्र पाल्ने सोच हुन्थ्यो भने । जचुकालीको जागीरमै जिन्दगी बिताउन सक्थे । जिन्दगी त बिताउनलाई होईन । न त काट्ने चिज नै हो ? यो त उपयोग गर्ने चिज हो । आफ्ना लागि अरुका लागि सदुपयोग गर्ने चिज हो ।जचुकालीमा उनी अधिकृत थिए । त्यही रही रहेको भए उनी त्यो भन्दा माथिल्लो पदमा पुगेर अवकाश पाउथे होलान । तर त्यहा रही रहे उनले पढेको शिक्षा,ज्ञान र अनुभवले एउटा अधिकृत मात्र जन्मिन्थ्यो । तर उनले शिक्षण पेशा रोजे । र हजारौ अधिकृत उत्पादन गरे ।

एउटा बलेको दियोले हजारौ दियो बाल्न सकिन्छ । उनी पनि दियो हुन् । दियोको बाती हुन् । उनीभित्रको ज्ञान, शिक्षा र अनुभवको तेलले हजारौ दियो बलेका छन् । जिन्दगीमा उनले जोडेको यही हो । कमाएको यही हो । उनी भन्छन्, म यसैमा सन्तुष्ट  छु ।

कक्षा कोठामा जति शान्ति उनलाई कहि मिल्दैन । उमेरले भन्छ, बृद्ध भईसक्यो । तर उनको मन अझै तन्नेरी छ । र त ७० वर्ष पुग्न एक वर्ष बाँकी रहदा न उनको उर्जा कमि छ । जव मान्छे बृद्ध हुदै जान्छ । शरीरमा उर्जा कम । आलस्य बढि । उत्साह कम । निराशा बढि हुन्छ । जीवनको उत्तरार्धमा मान्छे बिगतलाई सम्झिदै घोत्लिन्छ । ओहो, समय बितेको त पत्तै भएन । यो गर्न सकिएन । त्यो गर्न सकिएन । जिन्दगी त बेकारमा बित्यो । मान्छेहरु आफैले बाँचेको जिन्दगीलाई लिएर पछुतो गर्छन  । तर उनलाई न पछुतो छ । न त उनीसंग पछुताउन समय छ । उनी यो उमेरमा पनि उत्तिकै सक्रिय छन् । उनको दैनिकी फेरिएको छैन । घरबाट कलेज । कलेजबाट घर । उनी समयको पक्का छन् ।

भो अव पनि कति काम गर्नु ? जिन्दगी पुरै काम गरेर बित्यो । अवकाशको जिन्दगी । अव त आराम गरेर बस्छु । शिवहरी मुडभरी भने अपवाद हुन् । थकाई । पछुतो । निराशा । उनको जीवनमा छैनन । उनको जोश र जागर अझै तन्नेरी झै छ । थकाई र पछुतो त छदैछैन । कसले भन्छ ? काम गर्नलाई उमेरले छेक्छ ? ईच्छाशक्ति भन्दा ठूलो केही छैन । त्यसको उदाहरण हुन्, शिवहरी शर्मा मुडभरी । भन्छन्, स्वास्थ्यले साथ दिएसम्म पढाउन छोड्दैन ।

प्रिय भटभटे से १ प ८४५

हिरोहोण्डा कम्पनीको से १ प ८४५ नम्बरको मोटरसाईकल उनको जीवनको एउटा हिस्सा हो । उनको दुःख सुख र संघर्षको साथी हो । २० वर्ष भयो । जतनले चलाउछन । जतनले सम्हालेर राखेका छन् ।

उनले पढाएका विद्यार्थीहरु भन्छन्, सर मोटरसाईकल धेरै पुरानो भयो । सर यो भएन, भन्छन । तर उनी नसुने झै गर्छन । विद्यार्थीले नयाँ मोटरसाईकल किनेर दिन खोजे । उनले माननेन । अरुले पुरानो भने पनि उनलाई त्यो प्रिय भटभटे अझै पुरानो लाग्दैन । सायद यही हो माया । जो पुरानो हुदैन । अरुले के भन्छन, फरक पर्दैन । जव उनी त्यसमा चढ्छन । २० वर्ष पुरानो त्यो याद मात्र ताजा हुदैन । त्यो पुरानो उर्जा र जागर पनि स्टार्ट हुन्छ । उनी भित्र ।

केही समयअघि कलेजले उनलाई कार दियो । कलेज आउदा जादा मात्र कार चढ्छन । अरु बेला भने त्यही प्रिय भटभटेमा सरर ।

स्मृतिमा चिनिया खर्कदेखि पवेरासम्म

त्यो पवेरा । अनि सडकपुर गाँउ । टेडी बाँध । त्यो उजेली सिमराको देशराज महतोको हवेली । किम्वदन्ती जस्ता लाग्ने पात्र देशराज महतो । उनको त्यो रवाफपूर्ण जिन्दगी । जे चिज मन पराए । त्यो मागे । मानेन कब्जा गरे । त्यतिले पनि धित मरेन । कतिको ईहलिला नै समाप्त गरे । त्यो बैभवपूर्ण जिन्दगी । र पीडादायी अवसान । छिमानन्द महतो मन्त्री भएर गाँउमा भएको अविर जात्रा । अहिलेजस्तै लाग्छन, उनलाई । कति चाँडो समय बदलिएछ ।

चन्दन चौकीको त्यो रेल स्टेशन । बरेलीको धौरा । भोजीपुरा । बीर बालक नाटकको त्यो दुस्साहसी पात्र । महाराणा प्रतापलाई मार्न आएको व्यक्तिलाई बीर बालकले ठहरै पारेको त्यो नाटक । अझै सम्झनामा ताजै छ । नुवाकोटबाट कैलाली झरेको पहाडी ठिटोलाई धौरामा हिन्दी भाषा पढ्दा कम्ता सकस भएको थिएन । नेशनल कलेज काठमाण्डौं । जचुकालीको जागीर । रिल झै फनफनी दिमागमा घुम्छ ।

ओहो, हेर्दा हेर्दै समय त कति घर्किएछ । फर्किन मिल्ने भए, उनी फर्किन्थे, नुवाकोटको चिनिया खर्क ।सुवेदार बाजेको छोराको त्यो बेलाको फुर्ति ।  समय न हो । मान्छेलाई कहाँबाट कहाँ पु¥याउछ । समयको गतिमा लय मिलाएर बग्न सक्ने धेरै पर पुग्छन । सयमसंग पौठाजोरी खेल्नेहरु कि किनारामा हुत्तिन्छन । कि समयको नदीको भंगालोमा हराउछन ।

समय र सपना उस्तै हुन् । आफैसंग छन । आफ्नै जस्ता पनि लाग्छन । तर कहिले आफ्ना हुदैनन । तर उनी त आफ्नै लयमा बगे । र समयलाई पनि आफ्नै लयमा बगाए ।

सम्झनामा जमिन्दारहरु

५० वर्षअघि कैलालीका गाँउहरुमा जमिन्दारको बोलवाला थियो । दोस्रोमा महाजन । र तेस्रोमा डाकाको ।

रामदिन महतो, छिमानन्द महतो र देशराज महतो नाम चलेका जमिन्दार थिए । त्यसमध्ये केही जमिन्दारहरु राम्रो कामले कम । नराम्रो कामले बढि चिनिन्थे । तिनै मध्ये एक थिए, देशराज महतो ।देशराज महतो धाकड थिए । जिद्दी थिए । उनले जे ठाने । त्यो गर्थे । उनी कसैसंग हार स्वीकार गर्दैनथे । कसैसंग डराउदैनथे । उनले जे भन्थे । त्यही कानुन हुन्थ्यो ।

देशराज चन्दन चौकी जाने खवर उनी भन्दा पहिले पुग्थ्यो । देशराज आउने खवरले चन्दन चौकी रेल स्टेशनका ईञ्चार्ज डराउथे । रेलमा यात्रा गर्दा देशराजले टिकट काट्नु पर्थेन ।  र उनका मान्छेहरुले टिकट काट्दैनथे । र टिटिले उनको टिकट चेक गर्ने दुस्साहस कहिले गरेनन । उनी आउने खवरले चन्दन चौकी रेल स्टेशनका कर्मचारी अलर्ट भईसकेका हुन्थे । उनको रवाफ आफ्नो गाँउमा मात्र थिएन । भारतीय सीमा क्षेत्रमा उस्तै । मैलानी जक्सनमा देशराजका लागि अतिथि कक्ष थियो । देशराज आउने खवर पाएपछि रेल उनी नआउदासम्म रोकिन्थ्यो । र उनी पुगेपछि रेल चल्थ्यो ।

देशराज लखनउ पढेका थिए । उनको अंग्रेजी राम्रो थियो । युवा उमेरमै कोठी र जुवाका सौखिन देशराजले आफ्ना बुवासंग ६० हजार रुपैया मागेका थिए । तर उनका बुवाले दिएनन । मागे बमोजिम पैसा नपाएपछि उनले कलेज पढ्न छोडिदिए । देशराज घोडा चढ्न सौखिन । उनी हार्न जान्दैनथे । र अरुले जितेको स्वीकार गर्न सक्दैनथे ।

देशराजको घरमा कपाल काट्ने हजाम लखनउबाट आउथे । र कपडा धुने र आईरन गर्ने धोवी लखनउकै हुन्थे । लखनउमा कश्मिर होटल थियो । रफि अहमद किदवहीको त्यो होटल देशराज बस्ने अड्डा थियो । किदवहीपछि मन्त्री भए । होटलको म्यानेजर वर्षेनी खाद्यान्न उठाउन बसौटी आउथे ।

बसौटीको उजेली सिमरामा देशराजले भव्य महल बनाए । त्यो महल लखनउकै कारिगर, लखनऊकै ईटा र लखनउकै सामग्री ल्याएर बनाएका थिए । त्यतिबेला गाँउमा डाका लाग्थे । डाकाबाट जोगिन उनले सुरक्षित घर बनाएका थिए । जुन घरको भित्र पस्न नयाँ मान्छेलाई गाह्रो हुन्थ्यो ।

दशैंको दिन थियो । शिवहरी शर्मा मुडभरी टीका लगाउन देशराजको घर जादै थिए । उनी देशराजलाई दाई भन्थे । हसुलियामा भेटिए, देशराज । देशराज पनि घोडामा थिए । उनी पनि घोडामा । देशराजले उनीसंग प्रतिस्पर्धा गर्न खोजे । हसुलियाबाट उजेली सिमरामा रहेको देशराजको घरसम्म पहिले को पुग्ने बाजी लगाईयो । उनले जिते । देशराज हारे । देशराजले हार सहन सकेनन । त्यही झोकमा देशराजले घोडाको मुख चक्कुले च्यातिदिए । उनलाई सह्य भएन । किन यस्तो गरेको दाई भनेर प्रश्न गरे । देशराजको ठाडो जवाफ थियो–हार्ने घोडाको के काम ?

कुनै समयमा चर्चित जमिन्दार । जो बिहान उठेदेखि साँझ सुतेसम्म आफ्नो जग्गामा हिड्थे । तर जीवनको अन्तिम समयमा बैंकको ऋण तिर्न नसकेर देशराजले ट्रयाक्टर बेचे । शिवहरीले किने । उनका केही खराव आदत थिए । राम्री महिला देख्न नहुने । उनले दुई महिलाको हत्या गरेको किस्सा त्यतिबेला निकै चर्चामा रह्यो । दुईटै घट्ना मिलाए वाफत दुई जना थानेदारले ३०÷३० बिगाहा जमिन पाए । दुईटै घट्ना बाहिर आउन नपाउदै सेलाए ।

उहिलेको दशैं

५० वर्ष अघि कैलालीमा दशैंको रौनक बेग्लै हुन्थ्यो । दशैंमा जमिन्दारहरुको घरमा सबै गाँउले जम्मा हुन्थे । जमिन्दारको आगनमा ठूलो पाल टागिन्थ्यो । र गाँउभरीका लाई पुग्ने गरी खाना बनाईन्थ्यो ।सबैले जमिन्दारको हातबाट टीका लगाउथे । र टीका लगाईदिएपछि सबैले जमिन्दारलाई ढोग्थे । र होली पनि जमिन्दारको घरमा यसैगरी मनाईन्थ्यो । ढिकीमा कुटेको रातो धानको भात अगेनामा पोलेर खान्थे ।

पवेराको सम्झना

पवेरा गाँउ पञ्चायतको वडा नम्बर ८ सडकपुरमा चार घर थिए । एक घर सुवेदार बाजेको । बाँकी तीन घर थारु समुदायका । सबै घर फुसका । फुसकै छाना । फुसकै भित्ता । फुसकै भएपनि सुवेदार बाजेको घर दुई तलाको थियो । बिजुली थिएन । टेलिफोन थिएन । सबै तिर नलका पनि थिएन । टेडी बाँधको पानी पिउने । त्यसैमा नुहाउने ।

हसुलिया अहिलेजस्तो बजार भईसकेको थिएन । त्यहाँ गाँउ पञ्चायतको कार्यालय भने थियो ।

उनी पवेराबाट अन्यत्र घोडामा जान्थे । जंगली जनावर र डाको डर थियो । त्यसैले उनक बुवा बाहिर निस्किदा बन्दुकसंगै लिएर निस्कन भन्थे । तर उनी भने कसैको डर नमान्ने । चाईनिज सामान किन्नु परेमात्र धनगढी आउथे । बरेली चन्दनचौकी भएर  जान्थे  ।

धनगढीदेखि हसुलियासम्म पुरै जंगल । एक्लो हिड्न डर । हसुलियाको भर्रीमा केही घर थिए । त्यहाँबाट जंगलैजंगल भएर धनगढी पुग्दा बाटोमा एकैपटक मनेहरामा घर थिए । बाटोमा वस्तीको नामोनिसान थिएन ।धनगढीमा बास बस्ने ठाउ थियो । मनेहराको आम बगैचा । बगैचामा पाल टाँगेर बस्थे । धनगढीमा साहनीको पसल थियो । जहाँ चाईनिज सामान मिल्थ्यो ।

उनी धनगढीबाट फर्किदै थिए । घुराहा नदीको किनार के पुगेका थिए । नजिकै बाघ देखेपछि । उनले घोडालाई हावाको गति भन्दा पनि तेज कुदाए । घोडा घुराहा नदी पार गरेर धेरै टाढा पुगेपछि उनलाई लाग्यो । अव भने बाँचियो । बाघबाट जोगिएको यो दिन उनी कहिल्यै बिर्सिदैनन ।

बिबाह

उनको पुर्खा डोटीको मुडभराबाट नुवाकोट सरेको हो । त्यही भएर उनको थर पछाडि मुडभरी जोडियो । डोटीसंग त्यही कारण पनि भावनात्मक सम्बन्ध थियो । कैलाली बसाई सर्न पनि त्यही भावनाले काम गरेको थियो । र उनको बिहा पनि डोटीको जोशीगाँउकी टीकादेवी जोशीसंग भयो । २०२५ सालमा उनी बिहा हुदा १७ वर्षका थिए । र टीकादेवीको उमेर १४ वर्ष थियो । त्यसको दुई वर्षमा जेठी छोरीको जन्म भयो । त्यसपछि थप एक छोरी र दुई छोरा जन्मिए । सबैको बिहा गरिसके । छोरा छोरी आआफ्नो किसिमले जिन्दगी बिताईरहेका छन् । र उनी आफ्नो जिन्दगी आफ्नै तरिकाले बाँचिरहेका छन् ।

सम्मान

शिक्षा क्षेत्रमा योगदान पु¥याए वाफत उनी दर्जनौ संघसंस्थाबाट सम्मानित भएका छन् । थुप्रै राष्ट्रिय स्तरका सम्मानबाट सम्मासनत भए । तत्कालिन राजा बिरेन्द्रको हातबाट उनले गोरखा दक्षिण बाहु चौथो पाउदाको क्षण भने कुनै कहिलै बिर्सिईदैनन । उनी दाढी बनाउदै थिए । रेडियोमा गोदवा पाउनेहरुको सूचिमा आफ्नो नाम पनि प्रशारण हुदा उनी अत्यन्त खुशी भए । गोदवा थाप्न काठमाण्डौं पुगे । राजाबाट गोदवा थाप्दै गर्दा उनले बिन्ति बिसाए–सरकार यसले मात्र पुग्दैन । ऐश्वर्य विद्या निकेतनको रजत जयन्तीमा सवारी भईदिन प¥यो ।राजा बिरेन्द्रले धाप मारे । नजिकैबाट यो दृष्य हेरिरहेका दरवारका प्रमुख सचिव पशुभक्त महर्जनले पछि उनलाई भेटेरै भने, सरकारको मुड ठिक थिएन । तपाईको कुराले सरकार खुशी हुनुभएको छ । तर राजालाई बोलाउने उनको ईच्छा भने पुरा हुन सकेन । दरवार हत्याकाण्डमा पुरै राजपरिवारको हत्या भयो ।

तीन पुस्ताका गुरु

मान्छे किन अरु प्राणी भन्दा फरक छ ? किन मान्छेमा विकासको क्रम अदभुत छ ? त्यसको मुख्य कारण हो, ज्ञानको हस्तान्तरण । हो, ज्ञानकै हस्तान्तरणका कारण मान्छे सबै प्राणी भन्दा सर्वश्रेष्ठ भयो । हिजोको पुस्ता भन्दा आजको पुस्ता यही कारण फरक छ ।

ज्ञान हस्तान्तरणको माध्यम घरमा आमाबुवा । विद्यालयमा गुरु । आमाबुवाले बाह्य संसारलाई देखाउछन । गुरुले संसारलाई चिनाउछन । अनुभुत गराउछन् । त्यही कारण मान्छेहरुमा पनि गुरु सर्वश्रेष्ठ मानिन्छ । जो सधैभरी बाडिरहन्छ । जति बाडेपनि उ कहिल्यै रित्तिदैन ।

शिवहरी शर्मा मुडभरी पनि तिनै गुरु हुन् । जसले जीवनको युवावय ज्ञान बाडेर बिताए । यतिबेला उनी जीवनको उत्तराद्र्धमा छन् । उनले आफूमा भएको ज्ञान हस्तान्तरण त्यो क्रम भने रोकिएको छैन । झण्डै पाँच दशकदेखि अध्यापनमा सक्रिय छन् । उनले तीन पुस्तालाई पढाए । बाजेलाई पढाए । छोरालाई पढाए । र अहिले नाति पुस्तालाई पढाउदैन । उनी तीन पुस्ताका गुरु । अर्थात सबैका गुरु ।

एकछिन कल्पना गरौं न । भर्खरै भारतमा सम्पन्न आइसीसी क्रिकेट विश्वकपको सह–आयोजकका रुपमा कम्तीमा एउटा खेलहरु आयोजनाको जिम्मा नेपालले पाएको छ । ५० हजार दर्शक क्षमताको उक्त खेल धनगढीको फाप्ला अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट रंगशाला हुँदैछ ।

विश्व क्रिकेटका दुई शक्तिशाली राष्ट्रहरु भारत र पाकिस्तान एक–अर्काको देशमा खेल्दैनन । तटस्थ भूमिकाका रुपमा उक्त खेल आइसीसीले नेपालमा खेलाउँने र त्यसको भेन्यूका रुपमा फाप्लामा रोजेको छ ।

अहो, भारत र पाकिस्तानबीचको त्यो हाइभोल्टेज म्याच हेर्न विश्वभरका क्रिकेट दर्शकले छिनभरमै टिकट सोल्डआउट गरेको दृश्य । स्तरोउन्नती गरि बनेको धनगढी अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आउने सबै विमानहरुको सिटहरु अग्रिम बुकिङ । तारे होटलहरुका कोठा बुक ।

यो सपना हो, आम सुदूरपश्चिमबासीले देखेको । जसको परिकल्पनाकार हुन्, सुवाश शाही । जो विगत १० वर्षदेखि ड्रीम फाप्लाको सपना बोकेर हिडेका छन् ।

अब यथार्थमा फर्किऔं, सपना देखेरमात्रै त अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट रंगशाला हुने होइन । त्यसको धरातलीय अवस्था के छ त? त्यसका लागि फर्किनुपर्ने हुन्छ, १५ वर्षअघि अर्थात २०६६ सालतिर ।

काठमाडौंमा अध्ययन सकेर गृहनगर धनगढी फर्किएका क्रिकेट प्रेमीले सुवास शाहीले आफ्नै कलेजको नामबाट २०६६ सालदेखि एसपिए कप क्रिकेटको सुरुवात गरे । जहाँबाट सुस्ताएको धनगढी क्रिकेट जुर्मुराएको हो । प्रतियोगिता त सुरू भयो तर यसले पहिलो संस्करणबाट नै क्रिकेट मैदान अभावको मुख्य चुनौती शाही र उनको टिम अघि आइलाग्यो ।

पहिलो र दोस्रो संस्करण धनगढीमा रंगशालामा जसोतसो गरियो । आधा मैदानमा फुटबल हुन्थ्यो भने आधा मैदानमा क्रिकेट प्रतियोगिता हुन्थ्यो ।

तेस्रो संस्करणदेखि एसपिए कपलाई देशकै सर्वाधिक धनराशी क्रिकेट प्रतियोगिता बन्यो । राष्ट्रिय तथा विदेशी खेलाडीहरु प्रतियोगितामा आइरिए । प्रतियोगिता देशकै ठूलो प्रतियोगिता बन्यो। तर, २०६८ मा धनगढीमा भएको छैठौं राष्ट्रिय खेलकुदले धनगढी रंगशालालाई पूर्णतः फुटबल मैदानका रुपमा विस्तार गरियो। मैदान बाहिर ट्र्याक निर्माण भयो। त्यसको प्रत्यक्ष मार क्रिकेटलाई पर्याे। फुटबलका लागि मैदान विस्तार भएपछि रंगशालाबाट क्रिकेट विस्थापित बन्यो।

विकल्पमा एसपिए कपको तेस्रो संस्करण तत्कालिन सेती अञ्चल प्रहरी कार्यालयको खेल मैदानमा  आयोजना गरियो । सानो मैदानमा दर्शक बस्ने ठाउँ पनि हुँदैनथ्यो । प्रहरी परिसरभित्र भएकाले अनुमति पाउन पनि अप्ठारो थियो । त्यसमाथि उक्त मैदानमा प्रहरीका तालिम, महोत्सव, विभिन्न सांस्कृतिक लगायत थुप्रै कार्यक्रम हुन्थे। जसकारण मैदान क्रिकेटका उपर्युक्त छदैँ थिएन ।

‘तर पनि अन्य विकल्पको अभावमा त्यही मैदानलाई खेल्न योग्य बनाइयो र एसपिए कपका तेस्रो र चौथो संस्करण त्यहीँ आयोजना भए,’ शाहीले सम्झन्छन्, ‘सन् २०१५ मा एसपिए कपको चौथो संस्करणअघि नै हामीले धनगढीमा क्रिकेटका लागि छुट्टै मैदान आवश्यक रहेकोबारे बहस सुरू गरिसकेका थियौ । खोज्दै जाँदा धनगढी नगरपालिका वडा नम्बर–४ स्थित मोहना नदिको छेउमा गौचरणका रुपमा रहेको फाप्ला मैदान भेटियो ।’

मैदानमा गाई–भैंसी चरिरहेका थिए । मैदानका बीच–बीचमा भैंसी आहाल बस्ने खाल्डा थिए । मैदानको एक भाग उच्च थियो, एक भाग होचो थियो । नदी किनार र खुला मैदान भएकाले जताजतै मलमुन्त्रको गन्ध आउँथ्यो । दुई छेऊमा फुटबलका पोल पनि गाडिएका थिए । नियाल्दा गाउँका स्थानीय युवाहरू कहिलेकाहीँ मैदानमा फुटबल खेल्नका लागि प्रयोग गर्ने गरेको देखिन्थ्यो ।

शाहीले त्यसैबेला फाप्लामा अन्तर्राष्ट्रिय रंगशालाको स्वरुप देखिसकेका थिए र त्यसको रोडम्याप सुरु गरे, स्थानीय लिगबाट । धनगढी क्रिकेट लिग (डिसीएल) को पहिलो संस्करण २०७० मा फाप्ला मैदानमा आयोजना गरे । खेलाडीहरूलाई बढीभन्दा बढी म्याच एक्सोजर दिने उद्देश्यले सुरू गरिएको डिसिएल छ महिना चल्थ्यो । फाप्लामा नियमित डिसिएलका खेल हुँदा फाप्लाले क्रिकेट मैदानको नाम पायो ।

‘डिसिएलको भाग एक र दुईको आयोजनापश्चात फाप्लाले स्थानीय स्तरमा क्रिकेट मैदानको परिचय बनाइसकेको थियो । अब राष्ट्रियस्तरमा क्रिकेट मैदानको परिचय फराकिलो बनाउने सोचिरहेको थिए शाही सम्झन्छन्, ‘हामीले फाप्लालाई राष्ट्रिय परिचय दिँदा सरकार र देशविदेशका नेपालीहरूलाई हाम्रो अभियानमा समेट्न सजिलो हुन्थ्यो । ड्रिम फाप्ला अभियानको उद्देश्य नै सबै नेपालीहरूको सहकार्यमा अन्तर्राष्ट्रिय रंगशाला बनाउने हो ।’

वि.सं. २०७० मा काठमाडौंमा जोहरा स्पोर्टस म्यानेजमेन्टले नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) क्रिकेट आयोजना गर्ने घोषणा गर्यो । प्रतियोगितामा छ वटा टिमबाट सबै अन्तर्राष्ट्रिय तथा राष्ट्रिय खेलाडीहरूले सहभागिता जनाउँदै थिए । नेपाली क्रिकेटमा निजी क्षेत्रबाट गरिएको यो पहिलो ठूलो प्रयास हो । यसै प्रतियोगिताको वान डे संस्करण धनगढीमा गरिने निधो भयो ।

‘त्यतिबेला एनपिएल बहुप्रतिक्षित प्रतियोगिता थियो,’ शाहीले भने, ‘धनगढीले क्रिकेटको सहरको परिचय बनाइसकेकाले आयोजक जोहराले वान डे संस्करण धनगढीमा गर्ने निर्णय लिएको हो ।’

एनपिएललाई धनगढी बजारको बीचमा अवस्थित सेती अञ्चल प्रहरी कार्यालयको मैदानमा आयोजना गर्न सकिने विकल्प थियो तर एनपिएलका स्थानीय आयोजक शाहीले प्रतियोगिता फाप्लामै गर्ने निर्णय लिए ।

त्यसको एउटै कारण थियो, बहुप्रतिक्षित एपिएलमार्फत फाप्लालाई देश तथा विदेशमा चिनाउँने ।

‘सुवास दाइको त्यो निर्णयले हामीलाई अचम्मित पार्याे,’ धनगढीमा एपिएल आयोजनाका अर्का स्थानीय व्यवस्थापक सौरभ ओझा सम्झन्छन्, ‘हामीसँग अञ्चल प्रहरी कार्यालयको मैदानमा सजिलोसँग प्रतियोगिता आयोजना गर्ने विकल्प उपलब्ध थियो । त्यहाँ आयोजना गरिँदा हाम्रो मेहनत र खर्च दुबै बचत हुन्थ्यो। बजारको बीचमा भएकाले खेलमा दर्शकहरू पनि धेरै आउने सम्भावना रहन्थ्यो । तर, सुवास दाइले फाप्लामा नै प्रतियोगिता गर्ने सोचिसकेपछि हामी फाप्लामा होमियौं ।’

फाप्लामा एनपिएल आयोजना निर्णय लिँदा त्यहाँ डिपिएल भाग–२ सञ्चालन भइरहेको थियो । एनपिएलका लागि मैदानको स्तरोन्नति गर्नुपर्ने भएकाले डिपिएल–२ तत्कालका लागि स्थगन गर्नुपर्यो। फाप्लामा एनपिएल गर्ने ठानिसकेका शाहीले फाप्लाको उच्च भाग सम्याउने, काटेको भागमा चपरी विछ्याउने, पिच निर्माण गर्ने, फाप्लामा पुग्ने बाटो निर्माण गर्ने, मैदानसम्म विद्युत लाइन पुर्याउने काम गरे।

‘प्रतियोगिता सञ्चालनअघि हामीले तीन महिना रात दिन फाप्लामा काम गर्याैं,’ ओझा सम्झन्छन्, ‘प्रतियोगिता सुरू हुनु एक हप्ता अगाडि हामीले मैदानलाई आवश्यक सम्पूर्ण मापदण्ड पूरा गरिसकेका थियौं ।’

एनपिएल सुरू भयो । देशभरिका खेलाडीहरू धनगढी पुगे । पत्रकारहरूले धनगढी भरियो । दर्शक मैदानमा खचाखच भए । फाप्ला वरिपरि बढेको चहलपहलले स्थानीयको आर्थिक क्रियाकलाप पनि बढ्यो ।स्थानीयले प्रतियोगिताका दौरान थापेका पसलबाट राम्रै आम्दानी गरे ।

‘एउटै प्रतियोगिताबाट मात्रै त्यसबेला सयौंले रोजगारी पाए,’ शाही स्मरण गर्छन्, ‘मैदानमा काम गर्ने कामदार, होटल व्यवसायी, व्यापारी, यातायात क्षेत्र तथा पर्यटक क्षेत्रको प्रवद्र्धनमा प्रतियोगिताको भूमिका महत्वपूर्ण रह्यो ।’

प्रतियोगिताले धनगढीको आर्थिक चहलपहल बढेपछि फाप्लामा रंगशाला बन्नुपर्ने कुरामा सबै एक ठाउँमा उभिए । शाही टिमले चाहेको पनि त्यही थियो । ‘एपिएलमा व्यक्तिगत खर्चमा मैदान स्तरोन्नति गर्नु, फाप्लालाई राष्ट्रव्यापी परिचय दिनु, दिनरात फाप्लामा खटिनु पछाडिको उद्देश्य फाप्लामार्फत समृद्ध सुदूरपश्चिमको परिकल्पना गरिनु थियो,’ शाही भन्छन् ।

त्यही माहोल समाएर शाहीले सन् २०१५ को फेब्रअरीमा ‘ड्रीम फाप्ला’े औपचारिक घोषणा गरे । जसको उद्देश्य देश विदेशमा रहेका नेपालीहरू, क्रिकेट प्रेमी, सरकार, निजी क्षेत्र, स्थानीयलाई समेटेर सबैले आफ्नो स्वामित्व महसुस गर्ने गरी क्रिकेट रंगशाला निर्माण गर्नु र सरकारले त्यहाँ क्रिकेट रंगशाला निर्माणका लागि दबाब दिनु थियो ।

शाही टिमले फाप्लामा गरेको कामलाई विश्वास गरेका क्रिकेट प्रेमीहरु सहयोग गर्न जुटे । रंगशाला निर्माणका लागि सहयोग क्रमशः जुट्ने जुट्यो । एसपिए कपको चौथो संस्करणमा प्रति टिकट पाँच रुपैयाँ छुट्याई एक लाख रुपैयाँभन्दा बढी रकम ड्रिम फाप्लाको खाता ‘सिड मनी’ का रुपमा शाही आफैले जम्मा गरे ।

लगत्तै स्थानीय रेडियो धनगढी ९०.५ मेगाहर्जले आफ्ना कर्मचारीको एक दिनको तलब तथा पाँच वर्षसम्म प्रति विज्ञापन पाँच रुपैयाँ यस अभियानका लागि छुट्याउने निर्णय गर्यो । शाहीकै स्वामित्वमा रहेको धनगढी यूनाइटेड क्लबले काठमाडौं क्रिकेट लिगको उपाधि जित्दाको रकममध्ये झन्डै ५० प्रतिशत रकम अभियानलाई हस्तान्तरण गर्यो । न्यू सिर्जनशील युवा क्लब अत्तरियाले ड्रिम फाप्ला अभियानलाई साथ दिँदै धनगढी क्रिकेट लिग–२ मा उपबिजेता भएमार्फत पाएको पुरस्कार राशीको झन्डै ४० प्रतिशत रकम दियो । सुदूरपश्चिम महोत्सवबाट कैलाली उद्योग वाणिज्य महासंघले प्रतिटिकट एक रुपैयाँ छुट्टायो । धनगढी प्रिमियर लिग (डिपिएल)को टिकट बिक्री भएको रकमको १५ प्रतिशत अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट रंगशाला निर्माण अभियान ‘ड्रीम फाप्ला’ मा जम्मा गरियो ।

त्यसपछि देशविदेशबाट सहयोग गर्ने कार्यक्रम जारी रह्यो । ‘ड्रीम फाप्ला’ अभियानका क्रममा आशातित भन्दा निकै कम अर्थात साढे आठ लाख रुपैयाँ सहयोग प्राप्त भएको छ । जसमध्ये २ लाख ७७ हजार रुपैयाँ थ्रीडी निर्माण, मास्टरप्लान निर्माण, वेवसाइट निर्माण तथा प्रचारप्रसारमा खर्च भएको छ भने ५ लाख ६६ हजार रुपैयाँ अझै ड्रीम फाप्लाको खातामा बचत नै छ ।

‘रकम भन्दा पनि हाम्रा लागि यो अभियान थियो । कालान्तरमा हामीले सुरु गरेको यही अभियानमार्फत सरकारले नै विकास समिति बनाएर फाप्ला अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट रंगशाला र खेलग्राम निर्माण गर्ने निर्णय ग¥र्यो । जुन हाम्रो ‘ड्रीम फाप्ला’ अभियानको ठूलो उपलब्धि हो,’ शाहीले भने ।

सरकारले नै विकास समितिमार्फत फाप्ला रंगशाला बनाउँने निर्णय लिएपछि ‘ड्रीम फाप्ला’ अभियानको उद्देश्य पुर्ति भएको निष्कर्षमा ‘ड्रीम फाप्ला’को टोली पुगेको छ । विकास समिति सञ्चालन गठन आदेशमा सहयोग रकम लिने प्रावधान रहेकाले ‘ड्रीम फाप्ला’ मा वचत रकम विकास समितिलाई हस्तान्तरण गर्ने तयारी ड्रीम फाप्लाको छ ।

‘ड्रीम फाप्ला’ अभियानको दबाब स्वरुप सरकारले आर्थिक वर्ष २०७२/०७३ को बजेटमा फाप्लालाई अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट रंगशाला निर्माण गर्ने कुरा बजेट वक्तव्यमै उल्लेख गर्यो । त्यो पहिलोपटक थियो, जसबेला कुनै सरकारी कागजमा फाप्ला शब्द उल्लेख भएको थियो । सरकारको रेडबुकमा फाप्ला शब्द उल्लेख हुनु ड्रिम फाप्ला अभियानको ठूलो सफलता भएको शाही मान्छन् ।

सरकारले फाप्लालाई त चिन्न थाल्यो तर फाप्लामा रहेको सरकारी जग्गाका कारण त्यहाँ निर्माणको काम अघि बढाउँन जग्गा प्राप्ति गर्नुपर्ने मुख्य चुनौती थियो ।

साढे ३८ विघा जग्गा फाप्लाका लागि प्राप्त गर्न शाहीले १० वर्षदेखि निरन्तर संघर्ष गरेका छन् । त्यस संघर्षका साक्षीहरुमध्येका एक हुन्, सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारका भौतिक पूर्वाधार विकास मन्त्री प्रकाश बहादुर देउवा ।

‘सुवाशले धेरै पहल गरेर फाप्लामा अन्तर्राष्ट्रिय रंगशाला चाहिन्छ । त्यसका लागि जग्गापनि छ भनेर जग्गा प्राप्तिको फाइल अघिल्लो सरकारको क्याबिनेटसम्म पु¥याएको थियो,’ मन्त्री देउवा भन्छन्, ‘ क्याबिनेटमा त्यत्रो जग्गा त्यहाँ किन चाहिन्छ भन्ने सोच भएका मानिसहरुले वर्षौ फाइल पेन्डिङ राखेका थिए । फाइल पूरानो भएर पूरै धुलो भइसकेको अवस्था थियो । पछि शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री भएका बेला त्यो फाइल खोजेर ल्याएर आउनुभयो र क्याबिनेटबाट पास गरियो ।’

उनी थप्छन्, ‘हिजो पनि रंगशालाको सपना देखाउने उहाँ(सुवाश) नै हो । अहिले सपना देखेपछि पूरा पनि गर्न सकिन्छ है भनेर देखाउँने र धनगढी धनगढी चिनाउँन व्यक्तिगत रुपमा लागेको मान्छे हो । कोशिश गर्ने मानिस भेट्न धेरै गाह्रो छ । त्यसकारण पनि म उहाँलाई सम्मान गर्छु ।’

अन्ततः शाहीको लामो प्रयासपछि २०७८ माघमा मन्त्रिपरिषद वैठकले फाप्ला अन्तर्राष्ट्रिय रंगशाला तथा खेलग्राम पूर्वाधार विकास समितिलाई साढे ३८ विघा जग्गा उपलब्ध गराउने निर्णय गरेको थियो ।

२०७९ बैशाखमा सरकारले ‘फाप्ला क्रिकेट मैदान तथा खेलग्राम पूर्वाधार निर्माण विकास समिति आदेश–२०७९’ राजपत्रमा प्रकाशित भएपछि सरकारले अपनत्व ग्रहण गर्दै फाप्लामा रंगशाला निर्माणको काम अघि बढाएको हो ।

राजपत्रमा उल्लेखित क्रिकेट मैदान तथा खेलग्राम निर्माणका लागि ९ सदस्यीय विकास समिति गठन गरिने व्यवस्थाअनुसार अघिल्लो वर्ष जेठ अन्त्यमा मन्त्रीपरिषद्मा विकास समितिको अध्यक्षमा शाही मनोनित गरेको थियो ।

नौ सदस्यीय विकास समितिमा धनगढी उपमहानगरपालिका र कृष्णपुर नगरपालिकाका नगर प्रमुख, सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारको खेलकुद हेर्ने मन्त्रालयका सचिव, कैलालीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी, शहरी विकास तथा भवन निर्माण विभाग, संघीय आयोजना कार्यान्वयन ईकाई कैलालीका प्रमुख, उद्योग वाणिज्य संघ कैलालीका अध्यक्ष सदस्य रहने व्यवस्था छ ।

विकास समितिलाई क्रिकेट मैदान तथा खेलग्राम निर्माणको लागि विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन तयार गरी स्वीकृत गर्ने, संरचना निर्माण गर्दा प्रचलित कानून बमोजिम गर्नु पर्ने प्रारम्भिक वातावरणिय परिक्षण वा वातावरणिय प्रभधाव मूल्यांकन गराउने, संरचना निर्माणका लागि आवश्यक आर्थिक स्रोत जुटाउने, क्रिकेट मैदान तथा खेलग्रामको पूर्वाधार निर्माण सम्पन्न गर्ने, पूर्वाधार निर्माण सम्पन्न भएपछि सञ्चालन तथा व्यवस्थापनको खाकासहित नेपाल सरकारलाई हस्तानतरण गर्ने लगायतका जिम्मेवारी दिइएको छ ।

विकास समितिको बैठकले हाल डीपीआर अघि बढाउँने निर्णय गरिसकेको छ । जसका लागि सरकारले बजेटको व्यवस्था पनि गरेको शाही भन्छन् ।

गत जेठमा भएको प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको भारत भ्रमणका क्रममा भने ठूलो ब्रेक थ्रु भएको छ । दुई प्रधानमन्त्रीबीचको भेटमा भारत सरकारले डीपीएरपश्चात फाप्ला निर्माणका लागि आवश्यक पर्ने बजेटको सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ । जुन हुन सकेँ सच्चाकै फाप्लामार्फत समृद्ध सुदूरपश्चिमको परिकल्पना साकार हुने दिन धेरै पर छैन ।

‘असम्भव केही पनि छैन । लिड गर्ने मान्छेले हिम्मत हार्नु हुँदैन,’ शाही विगतका संघर्ष सम्झँदै भन्छन्, ‘फाप्लाको जग्गा खोज्दै जादा त्यो भेटियो । उबडखाबड युक्त थियो । मैले सम्याउन डोजर छिराई दिए । स्थानीय आएर लखेट्न थाले । डोजर जलाई दिन्छौं भने । रातभर छलफलमा बस्यौं । कन्भिन्स गरौं । सानो गेमबाट सुरु गर्यो । त्यसपछि स्थानीयहरु नै पानी चाउचाउ ल्याएर बेच्न थाले । आम्दानी हुन थाल्यो । सकरात्मक प्रभाव पर्न थाल्यो । अहिले हेर्नुस त्यहाँ वरपर जग्गाको पनि करोडौं रुपैया भन्छन् । सोच ठूलो कुरो हो, चुनौती आउँछ । चुनौती आउँदा हामीले आफ्नो रणनीति बदलियौं । सपना कहिले बदलिएनौं । एक चोटीको जीवन हो । आफ्नो सपना पूरा नगरेर जादा मज्जा आउँदैन ।’

सुवाशको फाप्ला अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट मैदानको सपनाको अन्तर्य

उनी भन्छन्, ‘खेल खेलाउँनका लागिमात्रै होइन । खेल खेलाउँन त मैदानमात्रै भए हुन्छ । धनगढीलाई अन्तर्राष्ट्रिय सिटी बनाउँन यो अभियान थालेका हौं । अन्तर्राष्ट्रिय रंगशाला बनाउँदा धनगढी आफैँ आफै ग्लोबल सिटीको रुपमा विकास हुन्छ । एउटै अन्तर्राष्ट्रिय गेम हुँदा हजारौं मानिस आउँछन् । अन्तर्राष्ट्रिय खेल हुने वित्तिकै धनगढी गर्मी छ त्यहाँ नजाऔं भन्दैनन कोही । फोर्सफुल्ली मान्छेहरु आकर्षित हुने हुन् । गेम लाइभ हुँदा विश्वभर धनगढीबाट लाइभ छ भन्ने देखिने हो । स्पोर्टसबाहेक अन्य जे सुँकै काम गरेपछि त्यति छिटो हामी ग्लोबल एरिनामा पुग्न सक्दैनौं ।’