अमेरिकाले भारतमाथि कडा प्रतिबन्ध लगायो

काठमाडौं । अमेरिकाले भारतीय ट्राभल एजेन्सीहरू र एजेन्टहरूलाई अवैध आप्रवासनलाई प्रवर्द्धन गरेको आरोपमा भिसा प्रतिबन्ध लगाएको छ।

अमेरिकी विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता ट्यामी ब्रुसद्वारा जारी विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “अमेरिकी आप्रवासन कानून र नीतिहरू लागू गर्न, कानूनको शासन कायम राख्न र अमेरिकीहरूको सुरक्षा गर्न यो महत्त्वपूर्ण छ।”

यद्यपि, भिसा प्रतिबन्धबाट प्रभावित व्यक्तिहरूको बारेमा अमेरिकाले कुनै जानकारी दिएको छैन। न त कुनै ट्राभल एजेन्टको नाम उल्लेख गरिएको छ न त कुनै ट्राभल एजेन्सीको।

यस वर्षको फेब्रुअरीमा अमेरिकाले केही भारतीयहरूलाई ‘अवैध आप्रवासी’ भन्दै विमानबाट देश निकाला गरेको थियो। हथकडी र खुट्टामा नेल लगाएका यी व्यक्तिहरूको तस्बिरहरू बाहिर आएका थिए।

अमेरिकाको यो निर्णयप्रति भारतले आधिकारिक रूपमा कुनै प्रतिक्रिया दिएको छैन। तर यो निर्णयले भारतबाट अमेरिका जान चाहने मानिसहरूलाई कस्तो असर पार्नेछ ? भन्ने सबैभन्दा महत्वपूर्ण प्रश्न हो ।

सोमबार, अमेरिकी विदेश विभागले प्रतिबन्धको बारेमा विवरण दिने एक प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्‍यो ।

प्रेस विज्ञप्ति अनुसार, “विदेश मन्त्रालयले जानाजानी संयुक्त राज्य अमेरिकामा अवैध आप्रवासनलाई बढावा दिएकोमा भारतका ट्राभल एजेन्सीहरूका मालिकहरू र वरिष्ठ अधिकारीहरूमाथि भिसा प्रतिबन्ध लगाउने कारबाही गरिरहेको छ। मिसन इन्डियाको कन्सुलर मामिला र कूटनीतिक सुरक्षा सेवाले हाम्रो दूतावास र कन्सुलेटहरूमा अवैध आप्रवासन र मानव बेचबिखनमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई सक्रिय रूपमा पहिचान गर्न हरेक दिन काम गर्दछ।”

यद्यपि, विभागले ट्राभल एजेन्टहरूले कसरी अवैध आप्रवासनलाई सहज बनाएका छन् भन्ने कुरा स्पष्ट पारेको छैन । विज्ञप्तिमा भनिएको छ – ‘विदेशी तस्करी सञ्जाललाई भत्काउन ट्राभल एजेन्सीहरू विरुद्ध यस्ता कारबाहीहरू जारी रहनेछन्।’ विदेश मन्त्रालयले यो कारबाही अध्यागमन तथा राष्ट्रियता ऐनको धारा २१२९क०९३०(ग) अनुसार गरिएको बताएको छ।

नयाँ दिल्लीस्थित अमेरिकी दूतावासले बारम्बार भनेको छ , “अमेरिका भ्रमण गर्ने भारतीय नागरिकहरूलाई देशमा आफ्नो निर्धारित बसाइभन्दा बढी नबस्न चेतावनी दिइन्छ। यदि तिनीहरूले त्यसो गरे भने, तिनीहरूलाई देश निकाला गरिनेछ र देश प्रवेश गर्न स्थायी रूपमा प्रतिबन्ध लगाइनेछ।”

यस वर्षको जनवरीमा राष्ट्रपतिको पदभार ग्रहण गरेका डोनाल्ड ट्रम्पले चुनावी अभियानका क्रममा अवैध आप्रवासीहरूप्रति कडा नीति अपनाउने वाचा गरेका थिए। सत्तामा आउने बित्तिकै ट्रम्पले यो वाचा कार्यान्वयन गरेको देखियो र धेरै देशका नागरिकहरूलाई अवैध आप्रवासी भन्दै उनीहरूको देशमा फिर्ता पठाइयो ।

अब ट्रम्प प्रशासनको यो निर्णयलाई अमेरिकाको अवैध आप्रवासन नीतिसँग जोडिएको छ। ट्राभल एजेन्ट्स एसोसिएसन अफ इन्डिया (टीएएआइ) भारतमा ट्राभल एजेन्ट र पर्यटन व्यवसायको प्रतिनिधित्व गर्ने एक व्यावसायिक संस्था हो। पारस लखिया टीएएआइ को कोषाध्यक्ष हुन्।

बीबीसीसँग कुरा गर्दै पारस लाखियाले डोनाल्ड ट्रम्पको निर्णयप्रति चिन्ता व्यक्त गर्दै यो अनिश्चितताले भरिएको बताए।

पारस लाखिया भन्छन्, “धेरैजसो भारतीयहरूको परिवार, साथीभाइ र आफन्तहरू अमेरिकामा बस्छन्। त्यसैले भारतबाट यात्रा गर्नेहरूका लागि अमेरिका प्रमुख देशहरू मध्ये एक हो। स्पष्ट रूपमा परिभाषित नभएका प्रतिबन्धहरूले धेरै अस्पष्टता सिर्जना गर्न सक्छन् र यात्रुहरूलाई असर गर्न सक्छन्।”

राष्ट्रपति ट्रम्पको शपथग्रहणको दुई हप्तापछि १०४ ‘अवैध भारतीय आप्रवासी’ बोकेको विमान अमृतसरमा अवतरण भयो । त्यतिबेला भारतमा यस विषयमा धेरै राजनीति भएको थियो। यस यात्राको क्रममा भारतीयहरूलाई साङ्लोले बाँधेर राखिएको बताइएको थियो।

भारत सरकारको तथ्याङ्क अनुसार फेब्रुअरीमा तीन सैन्य विमानमा ३३३ भारतीय नागरिकलाई अमेरिकाबाट भारत ल्याइएको थियो।

भारतस्थित अमेरिकी दूतावासका अनुसार २०२४ को पहिलो ११ महिनामा २० लाखभन्दा बढी भारतीयहरूले अमेरिकाको भ्रमण गरेका थिए, जुन २०२३ को तुलनामा २६ प्रतिशतले वृद्धि हो।

यद्यपि, यी व्यक्तिहरू स्थायी बसोबासको लागि होइन, पर्यटन, व्यवसाय र शिक्षा जस्ता गैर-आप्रवासी भिसामा गएका थिए।

सन् २०२४ मा ३ लाख ३१ हजारभन्दा बढी भारतीय विद्यार्थीहरू अमेरिकामा अध्ययन गर्न गएका छन्, जुन २००८(०९ पछिको सबैभन्दा बढी हो।

के अहिले अमेरिका यात्रा गर्न यात्रुहरूमाझ हिचकिचाहट बढ्दै गएको छ र? ट्राभल एजेन्टहरूले ग्राहकहरूलाई यो कुरा कसरी बुझाइरहेका छन्?

पारस लाखिया भन्छन्, “अहिले निश्चित रूपमा धेरै हिचकिचाहट र भ्रम छ। त्यस्ता कुनै पनि परिवर्तनहरू अमेरिकाका स्थानीय कार्यालयहरूले पनि स्पष्ट रूपमा सूचित गर्नुपर्छ। यसले ट्राभल कम्पनीहरूलाई यसलाई राम्रोसँग बुझ्न र यात्रुहरूलाई सही जानकारी प्रदान गर्न मद्दत गर्नेछ। मलाई लाग्छ यसको आधारभूत उद्देश्य अवैध आप्रवासीहरू, ओभरस्टेहरू नियन्त्रण गर्नु र ३० दिनभन्दा बढी समयसम्म बसेका सबै गैर(अमेरिकी नागरिकहरूको पूर्ण रेकर्ड प्राप्त गर्नु हो।”

प्यू रिसर्च सेन्टरका अनुसार सन् २०२२ सम्ममा लगभग ७ लाख २५ हजार भारतीय नागरिक अमेरिकामा अवैध रूपमा बसोबास गरिरहेका छन्। यो मेक्सिको र एल साल्भाडोरका नागरिकहरू पछि तेस्रो ठूलो समूह हो।

माइग्रेसन पोलिसी इन्स्टिच्युटले यो संख्या ३ लाख ७५ हजार रहेको बताएको छ। एमपीआइका अनुसार भारत यस मामिलामा सम्पूर्ण एसियामा शीर्ष स्थानमा छ।

अमेरिकी गृह सुरक्षा विभाग ९डीएचएस० को आधिकारिक सरकारी तथ्याङ्कले अर्को तस्वीर प्रस्तुत गर्दछ, जसमा २०२२ मा २ लाख २० हजार अवैध भारतीयहरू अमेरिका प्रवेश गरेको रिपोर्ट गरिएको छ।

भारतबाट कति जना मानिसहरू ट्राभल एजेन्सीहरू मार्फत प्रत्येक वर्ष अमेरिका यात्रा गर्छन्?

यस प्रश्नमा पारस लाखिया भन्छन्, “ट्राभल एजेन्सीहरू मार्फत मात्र गरिएको यात्राको बारेमा जानकारी दिने कुनै खास तथ्याङ्क छैन। तर तथ्याङ्कले २०२४ मा २० लाखभन्दा बढी भारतीयहरूले अमेरिका यात्रा गरेको देखाउँछ।”

अमेरिकी भन्सार तथा सीमा सुरक्षा निकायले आफ्नो वेबसाइटमा प्रकाशित गरेको तथ्याङ्क अनुसार २०२३ मा अमेरिकी अधिकारीहरूले पक्राउ गरेका अवैध भारतीय आप्रवासीको संख्या ९६ हजार ९१७ रहेको छ। २०२२ मा यो संख्या ६३ हजार ९२७ थियो भने २०२१ मा ३० हजार ६६२ थियो।