उत्तराखण्ड घटना : बादल फाट्नु भनेको के हो ?
उत्तराखण्ड । उत्तराखण्डस्थित उत्तरकाशी जिल्लाको धराली गाउँमा रहेको खीर गंगा गदेरामा अचानक आएको बाढीका कारण मंगलबार चार जनाको मृत्यु भएको छ। बाढीले धेरै घर र होटलहरू बगाएको छ।
उत्तरकाशीका जिल्ला मजिस्ट्रेट प्रशान्त आर्यले यस घटनामा चार जनाको मृत्यु भएको पुष्टि गरेका छन्। यसैबिच, एनडीआरएफका डीआईजी मोहसेन शहेदीले समाचार एजेन्सी एएनआईलाई भने, ‘अहिलेसम्म प्राप्त जानकारी अनुसार ४० देखि ५० घरहरू बगाएका छन् र ५० भन्दा बढी मानिसहरू बेपत्ता छन्।’
गंगोत्री धामभन्दा लगभग २० किलोमिटर अगाडि अवस्थित धराली एउटा प्रमुख बिसौनी हो जहाँ हरेक वर्ष चारधाम यात्राको समयमा ठुलो सङ्ख्यामा भक्तजनहरू बस्छन्।
हाल सेना, एसडीआरएफ, एनडीआरएफ र जिल्ला प्रशासनका टोलीहरू राहत र उद्धार कार्यमा संलग्न छन्।
तर प्रश्न उठ्छ – के मौसम विभागले यस्ता घटनाहरूको बारेमा पहिले नै अलर्ट जारी गर्न सक्दैन ? अनि बादल फाट्ने जस्ता घटनाहरू किन हुन्छन् ?
- बादल फाट्नु भनेको के हो?
मौसम विभागको परिभाषा अनुसार, यदि एक घण्टामा सानो क्षेत्रमा (एक देखि दश किलोमिटर) १० सेन्टिमिटर वा सोभन्दा बढीको भारी वर्षा हुन्छ भने त्यो घटनालाई बादल फाट्नु (cloud burst) भनिन्छ।
कहिलेकाहीँ एकै ठाउँमा एकभन्दा बढी बादल फाट्न सक्छ। यस्तो अवस्थामा सन् २०१३ मा उत्तराखण्डमा भएको जस्तै धेरै जनधनको क्षति हुन्छ । तर भारी वर्षाको हरेक घटनालाई बादल फाट्नु भनिँदैन।
यहाँ बुझ्नुपर्ने कुरा के हो भने केवल एक घण्टामा १० सेन्टिमिटर भारी वर्षाले धेरै क्षति गर्दैन । तर यदि नजिकै पहिले नै कुनै नदी वा ताल छ र त्यो अचानक पानीले भरियो भने, नजिकैको आवासीय क्षेत्रहरूमा बढी क्षति हुन्छ।
- के बादल फाट्ने घटना मनसुनमा मात्र हुन्छ?
यस्ता घटनाहरू मनसुनको समयमा र मनसुनको केही समय अघि (प्रि-मनसुन) बढी हुने गर्छन्। यस प्रकारको मौसमी प्रभाव भारतको उत्तरी भागमा मेदेखि जुलाई र अगस्टसम्म देखिन्छ।
- के बादल फाट्ने पूर्वानुमान गर्न सकिन्छ?
एक देखि दश किलोमिटरको दूरीमा सानो मात्रामा मौसमी परिवर्तनका कारण बादल फुट्ने घटनाहरू हुन्छन्। यस कारणले गर्दा, तिनीहरूको भविष्यवाणी गर्न गाह्रो छ।
मौसम विभागले राडार प्रयोग गरेर ठुलो क्षेत्रको लागि धेरै भारी वर्षाको भविष्यवाणी गर्न सक्छ, तर बादल कुन क्षेत्रमा फाट्छ भनेर पहिले नै भन्न गाह्रो छ।
मौसम विभागका अनुसार यस्ता मौसमी परिवर्तनहरूको जानकारी दिन वा अनुगमन गर्न या त बादल फाट्ने सम्भावना भएका क्षेत्रहरूमा बाक्लो राडार नेटवर्क आवश्यक छ अथवा हामीलाई धेरै उच्च रिजोल्युसन मौसम पूर्वानुमान मोडेलहरू चाहिन्छ जसले यस्ता साना स्तरका घटनाहरूलाई कैद गर्न सक्छ।
बादल फाट्ने समस्या समतल क्षेत्रमा पनि हुन सक्छ, तर पहाडी क्षेत्रमा यो हुने सम्भावना बढी हुन्छ। किनभने त्यहाँको पहाडी भिरालो ठाउँले बादल उठ्न र भारी वर्षा गराउन अनुकूल वातावरण प्रदान गर्दछ।
बीबीसी हिन्दी
ट्रेन्डिङ
सम्बन्धित
